Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
TomaszFerenc
zróżnicowanekulturowo,uniemożliwiałostworzeniejednolitegonarodowegoruchuoraz
silnej,jednorodnejtożsamościnarodowej.Aletowłaśniewtakichwarunkach,zdaniem
Marca,narodziłasięnpolitykamasowa”,którazaaktywizowaładoudziałuwprocesach
społecznychipolitycznychniespotykanądotejporyliczbęludzi7.Procestenbyłdyna-
micznyigwałtowny,acena,którązapłacilimieszkańcyŁodzi,wysoka.
Więzienie:car,gubernator,naczelnik,kat
Wrazznarodzinaminowegospołeczeństwaindustrialnegopojawiałysięnoweinstytu-
cjeocharakterzedyscyplinującym,międzyinnymirozmaitewydziałypolicji,szkoły,de-
partamentyzdrowia,fabryki,nowocześniezorganizowanewięzienia.Zmianiecharakteru
działaniawładzytowarzyszyłatakżerefleksjanadtym,jakskuteczniezarządzaćspołeczeń-
stwem.Pojawiasięliteraturadotyczącaplanowaniamiastirozwiązańarchitektonicznych.
WXVIIIobserwujemyrozwójrefleksjidotyczącejarchitekturyrealizującejceleitech-
nikizarządzaniaspołeczeństwem.Zaczynamydostrzegaćpewienrodzajliteraturydo-
tyczącejtego,jakipowinienbyćporządekspołeczny,jakpowinnywyglądaćmiasta,
wskazującejnawymaganiamającepodtrzymaćporządek,nato,jakuniknąćepidemii,
zamieszek,jakpodtrzymywaćprzyzwoiteimoralneżycierodzinne,itakdalej8.
Utrzymanieporządkuidyscyplinystałosięgłównymcelemigwarantemsprawnego
działanianowoczesnychmiast.Fabryki,szkoły,więzienia,koszaryiszpitalemiałyzaza-
daniekontrolowaćciałarobotników,żołnierzy,uczniów,chorychizdrowychczłonków
populacji.Wtotalnymprojekcienowoczesnościcoraztrudniejszymstawałosięunieza-
leżnieniepodmiotuodpraktykdyscyplinującychinadzoru.Przydatnośćinstytucjinad-
zorującychwzrastaławczasachspołecznychnapięć.AresztprzyulicyDługiej(obecnie
ulicaGdańska),którypowstałw1885rokuwwynikudecyzjiRadyMiejskiejmiasta
Łodzi,odegrałważnąrolęwlokalnejhistorii.Odsamegopoczątkujegoistnieniatrafia-
litamczłonkowiepartiirobotniczejnProletariat”,którychliczbaszybkorosła.Jużrok
później,w1886,władzecarskieprzemianowałydotychczasowyaresztsądowynawięzie-
nie.Warunki,któretampanowały,byłyciężkie:przeludnienie,niewystarczająceoświe-
tlenieiogrzewanie,brakdostępudowody,marnejedzenie.Przytakzłychwarunkach
sanitarnychiżywieniowychwwięzieniurozprzestrzeniałysięchorobyzakaźne,codo-
prowadziłonawetdowybuchuepidemiiw1892roku9.Dowięzieniatrafializbuntowani
robotnicy,bojowcy,członkowiePolskiejPartiiSocjalistycznej,aletakżezwykliprzestępcy
kryminalni.W1900rokuosadzonyzostałtamprzyszłynaczelnikodrodzonegopaństwa
polskiegoJózefPiłsudskiorazjegożona.Wspominającswójdwumiesięcznypobytwwię-
zieniuprzyulicyDługiej,Piłsudskipisał:
7W.Marzec,Rebeliaireakcjał,s.93.
8M.Foucault,Space,knowledgeandpower,[w:]TeFoucaultreader,ed.F
.Rabinow,NewYork1984,
s.239;przekładwłasny.
9M.Głowacka,M.Lechowicz,WięzienieprzyDługiej(Gdańskiej)1885–1953,Łódź2009,s.8–13.
