Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Różneperspektywyrozumieniatekstówdawnych
pomijającegoniekiedywartośćartystycznąjakokryteriumaksjologiczne
dziełaliterackiego?29Czynegujemyodrębnośćliteraturyodinnychteks-
tówidyskursów?Odpowiedźtwierdzącanatakpostawionepytaniasama
wsobiedeterminujekoncentrowaniesięnabadaniachkulturydanejepoki.
Nieinteresujenaswówczaspojęciefunkcjiestetycznejczyspecyficznie
rozumianych–wdawnymokresiehistorycznym–regułinormestetycz-
nych(poetykisformułowanej).Przyskupianiusięnahistoriiidei,filozofii,
religiiniepotrzebnestajesięstudiowaniepoetykiczyretorykidawnej
ikonfrontowanieichztym,coutwórliterackisobąprezentuje.Niepo-
trzebnejesttakżezestawianieówczesnychsądówestetycznychztym,co
rozumiemyprzezpojęciepięknadzisiaj.Przedmiotbadańrozumianyjest
bowiemwtymwypadkujakoflsztukaartykulacjiludzkiegodoświadczenia”
lubjakoflrzeczywistośćtekstowoudostępniona”30,aniejakoartystyczne
dziełosztukisłowa.
Oczywiścieprzyjęciemetodyanalizykulturowejniemusiteżwcalebyć
równoznaczneznegowaniemczylekceważeniemprzezuczonegowartości
estetycznejdziełaliterackiego.Oznaczapoprostuposzerzeniehoryzontu
badańoterenydotądniespenetrowane,abędąceprzezdługiczaspomi-
janejakonieważnezpunktuwidzeniastawianychdoniedawnawysoko
napiedestaletakzwanychestetycznychwartościliteratury(ponieważzbyt
wąskiejejdefiniowaniejakogrupydziełartystycznychograniczałopole
29
Postulatrezygnacjizestosowaniawspółczesnychkryteriówaksjologicznych
wodniesieniudotekstówdawnychwyraziłjużwlatachsiedemdziesiątychXXw.
J.Woronczak:Polskośćieuropejskośćliteraturynaszegośredniowiecza.W:Idem:Studia
oliteraturześredniowieczairenesansu.WydawnictwoUniwersytetuWrocławskiego,
Wrocław1993,s.32–51.Pierwodrukw:Problemyliteraturystaropolskiej.SeriaI.Red.
J.Pelc.ZakładNarodowyim.Ossolińskich,Wrocław1972.PoglądWoronczakawyni-
kałzeświadomościodmiennościestetykiśredniowiecznejoddwudziestowiecznych
poglądówestetycznych.Niechęćwieluwspółczesnychbadaczydoaksjologiiwynika
jednak,jaksięwydaje,zczegoinnego:mianowiciezuznania,żeniedasięwskazać
jednolitych,logicznychkryteriówwartościowaniadzieła.Pomijającjużsubiektywizm,
różnepreferencjeiindywidualneupodobaniaodbiorcówdotakichczyinnychga-
tunkówliterackichiartystycznychformwyrazu,podkreślićtrzeba,żekryteriaowe
należądoróżnychporządkówontologicznych,m.in.psychologicznego,lingwistycznego,
ideowego,filozoficznegoetc.Wydajesięwięc,żenajlepszymflweryfikatorem”wartości
artystycznejokreślonegodziełajestśczas.Jednakowoż,jakpiszeH.R.Jausspowołujący
sięnaR.Welleka,flWerdyktstulecijestczymświęcejniżtylkozebranesądyinnych
czytelników[ś]jestmianowiciestopniowymrozwijaniemsiępotencjałusensu,który
założonyjestwdzieleiaktualizowanywkolejnychfazachhistorycznejrecepcji[ś]”
(H.R.Jauss:Historialiteraturyjakoprowokacjadlanaukioliteraturześ,s.153).
30
SątookreśleniaRyszardaNycza,któryuwzględniapierwiastekestetyczny
wpojęciuzarównopojedynczegodziełaliterackiego,jakiszerzej–flliteratury”.
Por.Idem:Oprzedmiociestudiówliterackich-dziś.W:Polonistykawprzebudowieś,T.1,
s.24–25.
19
