Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
instytucjamiipraktykamiobecnymiwszędziewkulturze”9.Zaznaczamjedno-
cześnie,żetaka(zewnętrzna)analizaniejestopozycyjnawobecimmanentnej
anijejniezastępuje10.Traktujęjeraczejjakocałość,łączącmożliwościobutry-
bówpoznawczych.Perspektywakulturowejhistoriiliteraturywydajemisięod-
powiedniadobadaniazjawisklwowskich.PrzyjmujęzaTeresąWalas,żekultu-
rowahistorialiteraturystanowipróbępogodzeniaantropologiizdążeniemdo
budowaniadużychkonstruktówświatopoglądowychisyntez;takąpróbęstano-
wimojaksiążka.WedługWalaspodstawowydylematnastępcówHipolitaTa-
ine’azawierałsięwpytaniu:jakto,coDindywidualne,ująćwkategoriachpo-
wtarzalności,bezktórejtrudnotworzyćjakiekolwiekuogólnienia,aonetylko
pozwalająwyrazićprawaiprzedstawićichdziałanie”11.Topytanieokryteria,
umożliwiająceumieszczanieindywidualnychdziełartystycznychnajakiejś
wspólnejskaliiichporównywanie,stawialisobietakżelwowscykrytycy12.
Chodziłoostatecznieooparciesądównaobiektywizującychkryteriach.Nauko-
wośćwbadaniudziejów(awkrytycezamierzonajejintelektualizacja,będąca
przeciwieństwemimpresjonistycznejdowolności)wymagałauchwyceniapraw
ogólnychlubconajmniejdążeniadonich.JednocześniepodwpływemDiltheya
nawartościzyskałatakżekategoriaświatopoglądu,rozumianegojakoDsposób
doświadczaniażycia”13,doczegoprzyjdziejeszczewrócić.Krytykalwowskapo-
zostawaławpoluprocedurhermeneutyki,chodziłobowiemoprocesprowadzą-
cyodprzeżyciaprzezzrozumienieiintelektualneujęcieintersubiektywizujące.
Bohateramiksiążkisąprzedstawicieledrugiegopokolenia(lat70.)wra-
machMłodejPolski.Sporouwagipoświęcamichdziałalnościwlatach1890-
190014.Jesttookres,który,jaksłuszniezauważyłWłodzimierzBolecki,charak-
9StephenGreenblatt,Culture,[w:]Culture,CriticalTermsforLiteraryStudy,red.Frank
Lentricchia,wyd.2,Chicago1995,s.226,cyt.za:AnnaBurzyńska,Kulturowyzwrotteorii,
[w:]Kulturowateorialiteratury.Głównepojęciaiproblemy,t.2,red.MichałPawełMarkowski,
RyszardNycz,Kraków2012,s.67.
10Zob.natentemat:A.Burzyńska,op.cit.,s.67.
11TeresaWalas,Historialiteraturywperspektywiekulturowej-dawniejidziś,[w:]Kulturo-
wateorialiteratury,s.109.
12MichałGłowińskipiszewprawdzie,żeOrtwinnieformułowałpostulatuunaukowie-
niakrytyki.Dodajejednak,żeOrtwinmiałtunamyślipewienmodelnegatywny-nauko-
wośćpozytywistyczną,czyliantynaukowość,skażonąpsychologizmemiograniczonądo
katalogowaniamateriału.PostulowanąipożądanąnaukowośćOrtwinrozumiałinaczej:
jakodyscyplinęumysłowąimetodęumożliwiającąintersubiektywizującąDanalizęformlite-
rackichipodejmowaniewielkichproblemówteoretycznychliteratury”.MichałGłowiński,
Ekspresjaiempatia.Studiaomłodopolskiejkrytyceliterackiej,Kraków1997,s.393.
13T.Walas,op.cit.,s.109,118.
14KoncepcjęmodernizmurozumianegoszerokozaproponowałjakopierwszywPolsce
RyszardNycz(Językmodernizmu.Prolegomenahistorycznoliterackie,Wrocław1997).Nieco
inną,takżeinteresującąpropozycjęprzedstawiłWłodzimierzBolecki(Modernizmwliteratu-
rzepolskiejXXw.(rekonesans),DTekstyDrugie”2002,nr4,s.11-34).AndrzejMencwelpod-
