Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
wwersjiksiążkowejprzekładówMaurice’aMaeterlinckazewstępemZenona
Przesmyckiego(EdwardPorębowicztwierdził,żewówczasnoweideewystąpiły
porazpierwszywyraźnieiwywołałynajżywsząreakcjęwspółczesnych21).Rok
wybuchuIwojnyświatowejsymbolicznieokrestenzamyka.Datyniesąjednak
wtejperiodyzacjinajważniejsze,chodziprzedewszystkimoto,bypokazać
pewnąwiązkęproblemówcharakterystycznychdlatamtegoczasu,atakżesto-
sunekdotegoczasuwybranychosób22.Pytam,jakświadomośćprzedstawicieli
pokolenialat70.objawiłasięwprogramieliterackimiduchowym23.
Abyzobaczyćodrębnośćlwowskiejkrytyki,przypomniećwypadakrótko
najważniejszetendencjekrytykiprzełomuXIXiXXwieku.Nowyokreswdzie-
jachkrytykipolskiej,począwszyodlat90.XIXwieku,charakteryzowaławe-
długPiotraChmielowskiegozmianaprzedmiotuzainteresowańimetodbadaw-
czych:wrażeniowość,subiektywność,indywidualizm,odrzucenieteorii
wpływuatmosferyduchowejnatwórczość.Badasięstrukturęduchowątwórcy,
wyrażonąwdzielesztuki-docierającdoniejdrogąintuicjiiprzeżycia.Krytyka
żywiambicjewyższeniżtylkonaukowe-chcebyćdziełemartystycznym.(Fi-
lologiizarzucanobrakestetycznegostosunkudosztuki24.Teoriawspółczucia
psychicznegoPiotraChmielowskiego25niebyłaoficjalnieprzedmiotemrefleksji
lwowskichkrytykówwłaśniezpowoduzarzutubrakuwrażliwościestetycznej
jejautora).
Debiutującywdrugiejpołowielubpodkonieclat90.XIXwiekuOrtwin,
Irzykowski,WomelaiSobolewskiuprawialikrytykęinaczejniżMiriamczy
Przybyszewski,choćinspirującarolaobydwuwruchumodernistycznympozo-
stajebezsprzeczna.
Ponieważżywotnośćliteraturyikrytykiwynikaćmiałyzichnieustannego
kontaktuzrzeczywistością,sceptycznietraktowanoMiriama,postulującego
ukazywaniewsztuceczłowiekawrelacjidotranscendencji,wyabstrahowanego
zkontekstuhistorycznego.Ortwinpolatachtwierdził,żeodkrycieduszybyło
kluczowedlamodernistów,jednakMiriammiałDwłaściwąsobie,jednostronną
idogmatycznąsłabostkędotematówabstrakcyjnych,czerpanychzrojeńmeta-
zsaląteatralnąprzeważniezmateriałupozostałegoporozebranymnaplacuPowystawo-
wympawilonieMatejki”.ŁucjaCharewiczowa,LwównaprzełomieXIX.iXX.Wieku,DDzien-
nikPolski”6IX1936,nr248,s.17-18.Oznaczeniuwystawy:JacekPurchla,WstuleciePo-
wszechnejWystawyKrajowej,[w:]LwowskaWystawaKrajowa1894,katalogwystawywMCK,
Kraków1994.
21EdwardPorębowicz,Poezjapolskanowegostulecia,DPamiętnikLiteracki”1902,s.71.
22Por.natentemat:KazimierzWyka,Pokolenieliterackie,Kraków1989,s.53.
23Ibidem,s.98.
24StanisławBrzozowski,WspółczesnakrytykaliterackawPolsce,Stanisławów1907,s.90.
25Zob.AdamMakowski,Metodakrytyczno-literackaPiotraChmielowskiego,Warszawa
2001.
