Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50Rozdział2.Główneproblemyekonomii
2.2.Racjonalnośćmetodologicznaaracjonalnośćrzeczowa
wprocesiegospodarowania
Ekonomiajakonaukaoprawachikategoriachprocesugospodarowania,tj.produkcji,
dystrybucji,wymianyikonsumpcji,któregonajważniejszymproblememjest:jakdzie-
lićograniczonezasoby(dobrarzadkie)międzyróżnorodnezastosowania,abyosiągnąć
zamierzonecele,poddajeszczególnejanaliziezagadnienieracjonalnościsystemów
ekonomicznych.
Współczesnagospodarkarynkowacharakteryzujesięnajwyższymstopniemra-
cjonalności,wporównaniuzinnymi,znanymizhistoriiipraktykisystemamiekono-
micznymi.Gospodarkatajestracjonalnazdefinicji,ponieważjejpodmiotysązdolne
stosowaćzasadęracjonalnegogospodarowania,wtymdwajejwarianty:pierwszy-
maksymalnejwydajności,cooznaczazdolnośćuzyskiwaniamaksimumefektów(zysku)
zdanychnakładów,idrugi-maksymalnejoszczędności,copoleganaosiąganiuściśle
określonegoefektuzapomocąnajmniejszychnakładów.Powszechnestosowanieracjo-
nalnegogospodarowaniajestmożliwewgospodarcerynkowej,ponieważ:(1)wszystkie
celenaturalnesązintegrowanewjedennadrzędnycel-maksymalizacjęzysku,docho-
du,bogactwa;(2)zarównonakłady,jakiefektysąwyrażanezapomocąjednejmiary
-określonychjednostekpieniężnych;(3)wszystkiepodmiotywgospodarceprowadzą
sformalizowanyrachunekekonomiczny,którymusibyćbranypoduwagęwpodejmo-
waniudecyzjiekonomicznych.
Wdziałalnościgospodarczejwyróżniasiędwarodzajeracjonalności:metodolo-
gicznąirzeczową6.Pierwszawynikazestanuwiedzynaukowejiznajomościpraw
przyrodniczych,technicznych,matematyczno-fizycznych,ekonomicznych,socjologicz-
nych,psychologicznych,organizacjiizarządzania,prakseologii.Tenrodzajracjonalno-
ściwyznaczamożliwościracjonalnegodziałaniawgospodarce.Natomiastracjonalność
rzeczowajesttą,jakąsięrzeczywiścieosiągawgospodarce.
Zwyklewystępujeróżnicamiędzyracjonalnościąmetodologicznąarzeczową,bo
pierwszawyprzedzadrugą.Dziejesiętak,dlategoże:popierwsze-częśćuczestni-
kówprocesugospodarczegomożeniemiećodpowiedniegoprzygotowanianaukowe-
go,edukacyjnego,technicznego,kierowniczegoczywreszciemoralnego;powtóre-
możedojśćdoróżnicyinteresów(inatymtledokonfliktów)międzyuczestnikami
procesugospodarczego,awkonsekwencjidojegodestrukcji;potrzecie-mogąwy-
stąpićtrudnościkoordynacjidziałańwwieloszczeblowychizłożonychstrukturach
organizacyjnychpodejmowaniairealizacjidecyzjiekonomicznych;poczwarte-
wokreślonychsytuacjachdecydencikierująsięnietylkoprzesłankamiwynikającymi
zrachunkuekonomicznegoichłodnejkalkulacji,aletakżeintuicjąiemocjami;po
piąte-pewnezjawiskaiprocesyzwiązanezdziałalnościągospodarcząsąniemie-
rzalneitrudnoprzewidywalneorazcharakteryzująsiędużymstopniemryzyka,
6T.Kotarbiński,Traktatodobrejrobocie,Ossolineum,Łódź1955,s.124;O.Lange,Ekonomia
polityczna,PWN,Warszawa1959,s.132-196.
