Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Metafora,symbol,alegoria
29
niezwykletajemnicze.[ł]JanodKrzyżawyraźniewskazuje,żedopewnegomomentu
[podkr.M.B.]wprocesiemistycznymczłowiekpotrzebujemetafory,gdyżnrozumjako
takimożepoznawaćtylkodrogąnaturalną,czyliprzezzmysły.Musiwięcodbierać
zjawiskaikształtyprzedmiotówobecnychsamychwsobielubwimpodobnych;inaczej
niemożepoznawać”
12.
PodobnąmyślodnaleźćmożnawKomentarzudoPieśninadpieśniami,wktó-
rymśw.GrzegorzWielkistwierdza,żealegoriandladuszyzdalaodBogastojącej
budujewindę,byzajejpomocąpodniosłasiękuBogu”
13.
Wartowtymmiejscuzaznaczyć,żewtekstachbarokowychalegoria,symbol
imetafora
14niesątraktowanejakozjawiskaodrębne,jakmatomiejscewbada-
niachwspółczesnych.Tosamodotyczyalegorezyialegorii
15–wliteraturzedawnej
nieistniałytegorodzajupodziały.Wymienioneśrodkistylistycznetraktowano
nawetjakoterminysynonimiczne
16.Cowięcej,alegoriazwłaszczawpismach
ascetyczno-mistycznychłączysięzegzegeząbiblijną.Wiadomo,iżegzegezatypiczno-
-figuralnarozumianabyłaprzezśw.Pawła
17jakoszczególnyrodzajalegorii18.Filon
zAleksandriiwyróżniałdwasensyPisma–cielesny(literalny)iduchowy(alego-
ryczny).Orygeneszkoleiwprowadziłtrójpodział:analogiczniedotrzechczęści
strukturyontycznejczłowiekapolecałrozumiećPismostopniowo,tojestwedleciała,
duszyiducha.Późniejsiautorzychrześcijańscy,rozwijająctęmyśl,mówiliosensie
dosłownym,moralnymimistycznym.Naprzykładśw.JanKasjanpiszeotrzech
rodzajachnaukiduchowej:tropologii,alegoriiianagogii
19.
Stefanodśw.TeresyKucharskirównieżodwołujesiędoowychpoziomów
znaczeniowychwinterpretacjiPismaŚwiętego.Mianowiciewyróżniapoziom
12M.Krupa,Duchilitera.LirycznaekspresjamistycznejdrogiświętegoJanaodKrzyżawpolskich
przekładach,Gdańsk2011,s.110.
13Św.GrzegorzWielki,KomentarzdoPieśninadpieśniami,cyt.za:J.Sokolski,„Miejsceto
zowążywot…”.Staropolskieromansealegoryczne,Wrocław1988,s.18.
14J.Sokolski,„Miejscetozowążywot…”,s.3–25.
15Tamże,s.23.
16Więcejnatematpojęciaalegoriizob.np.w:J.Whitman,Allegory.TedynamicsofanAncient
andMedievalTechnique,Cambridge–Massachusetts1987.
17nAbowiemnapisanojest,iżAbrahammiałdwusynów:jednegozniewolnice,adrugiego
zwolnej.Leczktóryzniewolnice,wedługciałasięnarodził,aktóryzwolnej,przezobietnicę,
coprzezalegoriąpowiedzianojest.Abowiemtesądwatestamenty.JedennagórzeSynaj,rodzący
wniewolą:którajestAgar.AbowiemSynajjestgórawArabijej:przyrównywasiędotego,które
terazjestJeruzalemiwniewolejjestzsynamiswymi.Aono,którewzgóręjestJeruzalem,wolnejest:
którejestmatkanasza”(Gal4,22–26)–korzystamz:Bibliawprzekładzieks.J.Wujkaz1599r.,
transkrypcjatypunB”oryginalnegotekstuzXVIIw.iwstępyks.J.Frankowski,Warszawa1999.
18J.Sokolski,„Miejscetozowążywot…”,s.14.
19Tamże,s.19.Zob.też:T.Michałowska,Średniowiecze,Warszawa2006,s.203.
