Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
planowanooprzećkoncepcjęsztukinarodowej.
Wspólnymmianownikiemstałosięteżhasło
odejściaodniewolniczegonaśladowanianatu-
ry,konwencjiakademickiejiformrealistycz-
nych.Tepostulaty,połączonezmożliwością
prezentacjipracnawspólnychwystawach,sta-
łysięgłównymelementemscalającymartystów,
wwiększościurodzonychwlatach80.XIX
wiekuiwykształconychwokresieMłodejPol-
ski,dlaktórychważnymetapemedukacjibyły
podróżeartystyczne,obejmującepozaParyżem
równieżWiedeń,BerliniMonachium.Wcią-
gusześciulatistnieniazgrupądłużejlubkrócej
byłozwiązanychponadtrzydziestuartystów,co
zadecydowałoojejdużejróżnorodności.
Wpaździerniku1919rokuukazałsiępierw-
szynumerwydawanegoprzezgrupęczasopi-
smanFormiści”
,którewychodziłonieregularnie
doczerwca1921roku.Redaktoramidwóch
pierwszychzeszytówbyliLeonChwistekiTy-
tusCzyżewski,aczwartego,piątegoiszóstego
CzyżewskiiKonradWinkler.Pismomiałocha-
rakterartystyczno-literacki.Zawartośćkażdego
znumerówbyłapodobna.Zwykleobokartyku-
łuprogramowego,lubtekstukrytycznego,za-
mieszczanoutworypoetyckieorazreprodukcje
prac3.
3Patrz:T.Kłak,Czasopismaawangardy.Część
I:1919-1931,Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk
1978;P.Strożek,Pismo„Formiści”ipoczątkimiędzyna-
rodowychkontaktówpolskiejawangardy(1919-1921),
nRocznikHistoriiSztuki”
,t.38,2013,s.71-81.
Manifesty
polskiej
awangardy
artystycznej
1917-1922
30
***
Proceskonsolidacjiśrodowiskaawangardo-
wegorozpocząłsięokoło1911-1913rokuorga-
nizacjątrzechWystawNiezależnychwKrako-
wie,zainicjowanychprzezTytusaCzyżewskiego
orazAndrzejaiZbigniewaPronaszków,wktó-
rychbralirównieżudziałEugeniuszZakiJacek
Mierzejewski.Ichkonsekwencjąbyłyteżpierw-
szewypowiedziteoretyczneprzyszłychformi-
stów,powstałekilkalatwcześniejprzedoficjal-
nymdebiutemugrupowania.Jużw1914roku
nałamachkrakowskiegoczasopismanRydwan”
,
wówczasredagowanegoprzezCezaregoJellen-
tę,ukazałysiędwaartykułyprogramowe4.Nu-
merstyczniowo-lutowyotwierałtekstZbignie-
waPronaszkiPrzedwielkimJutrem(Tekst1)5.
Mającycharaktermanifestu,jednoznaczniene-
gowałrealizmwsztuce,zarzucającmu,pozba-
wioneuczuciakopiowanienatury:nRealizmto
interpretacja-leczinterpretacja,choćbynajin-
teligentniejsza,tonieTwórczośćjeszcze”
.Ar-
tystazamiastodtwarzaćnaturę,miałczerpać
zniejinspirację:nNaturajestNatchnieniem
-przykłademdlatworzenianowychform,no-
wych,dalszychkształtów(ł)”
.Efektemtakiej
postawymiałabyćtwórczośćopartanaindywi-
4R.Taborski,CezaryJellenta,http://ipsb.nina.gov.
pl/a/biografia/cezary-jellenta
5Z.Pronaszko,PrzedwielkimJutrem,nRydwan.
Miesięcznikpoświęconysprawomtwórczościikul-
turypolskiej”
,R.2,1913-14,t.3,styczeń-luty1914,
s.125-129.
