Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dualnymwrażeniu,wywołanymprzeżyciemob-
serwowanejprzezartystęrzeczywistości:nGdy
patrzymynarzeczyżywe,czymartwe,budząsię
wnaswrażenia,uczucia,przeżycia,myśli-cho-
dzioto,abyniemalować(powtarzać)rzeczysa-
mej,leczoweprzeżycia,naktóreonawpłynęła,
którewnaswywołała.Czyliukształtowaćswo-
jewrażeniauczucia(tworzenieformdlanich),
spowodowane,wywołanedanąrzeczą.Otóżto
dążenieodmateryalnejformyprzeżyćdodu-
chowejjestowymistotnymszlakiemSztuki”
.
WtymsamymperiodykuAndrzejPronaszko
ogłosiłważnyartykułdotyczącyreformyteatru
Wsprawieteatru,jakimbyćpowinien(Tekst2)6.
OdwołującsiędopoglądówGordonaEdwar-
daCraigaiMaxaReinhardta,negowałrealizm
wplastyceteatralnej.Wpodobnysposóbjak
jegobratZbigniew,krytykującymimetyzm
wsztuce,podkreślałżedekoracjascenicznanie
mailustrowaćrozgrywającejsięakcji,alewyra-
żaćuczuciaprzedstawianegodramatu.Dlatego
realistyczneelementyscenografiimiałyzostać
zastąpioneprzezsyntetyczniepotraktowane
formy,określonejakonsymbolesceniczne”
,bu-
dująceatmosferęwidowiska.
DwatekstybraciPronaszkówokreślałypod-
stawyteoretycznekształtującychsiędążeńar-
tystycznych.Ważnymmiejscemdlaformujące-
6A.Pronaszko,Wsprawieteatru,jakimbyćpo-
winien,nRydwan.Miesięcznikpoświęconysprawom
twórczościikulturypolskiej”R.2,1914,t.4,maj-czer-
wiec1914,s.77-79.
gosięruchuartystycznegowokresieWielkiej
WojnystałosięZakopane,gdziezinicjatywy
PronaszkówiTymonaNiesiołowskiegodoszło
dozorganizowaniawewrześniu1916rokuWy-
stawysztuki,obejmującejwdużejmierzeprace
przyszłychczłonkówgrupy.
Rokpóźniejartyścipokazaliswójdorobek
wkrakowskimPałacuSztukPięknychjakoEks-
presjoniściPolscy.Otwartą4listopadawystawę
poprzedziłwygłoszonyprzezZbigniewaProna-
szkęOdczytoekspresjonizmieisztucenajnowszej.
Niestety,treśćwykładuzaprezentowanegona
AkademiiSztukPięknychwKrakowiedwadni
przedwernisażemniejestznana.Możnaprzy-
puszczać,żegłównejegotezyzostałyzawarte
wprogramowymartykuleOekspresyonizmie
(Tekst3),opublikowanymnałamachczasopi-
smanMaski”
,wychodzącegopodredakcjąTade-
uszaŚwiątkawKrakowiewlatach1918-19197.
Tekst,stanowiącyrozwinięciepoglądówprzed-
stawionychkilkalatwcześniej,możnauznaćza
pierwsząwypowiedźprogramowąugrupowa-
nia.JużnawstępiePronaszkojednoznacznie
podkreśliłzajęcieodrębnejpostawywstosun-
kudodotychczasowegomalarstwapolskiego
przezEkspresjonistówPolskich,którzypodob-
niejakm.in.kubiściifuturyści,zostalizaliczeni
doszerokopojętegoekspresjonizmu.Zdaniem
autoranurtten,odrzucającyniewolniczena-
7Z.Pronaszko,Oekspresyonizmie,nMaski”1918,
nr1,s.15-16.
Formiści
31
