Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
śladownictwonatury,uktóregopodstawystała
twórczośćPaulaCézanne’a,koncentrowałsięna
problematyceformy,wprzeciwieństwiedoim-
presjonizmuineoimpresjonizmu,skupiających
sięnazagadnieniukoloru.Określającwten
sposóbgenezętwórczościEkspresjonistówPol-
skich,Z.Pronaszkodefiniowałobrazjako:nce-
lowe,logicznewypełnieniepewnemiokreślo-
nymiformamipewnejprzestrzeni,stanowiącej
wtensposóbjednolity,niezmiennyorganizm”
.
WtymstwierdzeniupobrzmiewałyechaDefi-
nicjineotradycjonizmuMaurice’aDenisa,opu-
blikowanejw1890roku,rozpoczynającejsięod
stwierdzenia,żeobraznjestprzedewszystkim
powierzchniąpłaskąpokrytąkolorem”8.Zko-
leisamąformęZ.Pronaszkocharakteryzował
jako:nkonwencję,wjakąujmujędanykształt”
.
Skupiającsięnazagadnieniachkonstrukcji,
wskazywał,żewszystkieczęściobrazu(nobiek-
ty”),ściślezesobąpowiązane,musząmiećjed-
nolitąformę.Dalejzaznaczał,żetematemobra-
zunmożebyćtylkozagadnienieformyibarwy
(ł).Ztegowzględukonwencjaakademicka
preferującatematykęmitologicznąlubhisto-
ryczną,opierającasięnaopanowaniuwarsztatu
orazzasadanatomiiiperspektywy,byławtym
momenciezupełnienieistotna,gdyżzdaniem
autoraniemiałanicwspólnegozprawdziwym
malarstwem.Rozstrzygającwtymkontekście
Manifesty
polskiej
awangardy
artystycznej
1917-1922
8M.Denis,Definicjaneotradycjonizmu,[w:]
Artyściosztuce.OdvanGoghadoPicassa,red.iopr.
E.GrabskaiH.Morawska,Warszawa1969,s.70-76.
32
problemtrzeciegowymiaru,Z.Pronaszkowska-
zywał,żestanowionsumękilkuplanów,pre-
zentowanegoprzedmiotu:nPatrzącnaprzed-
miotczyrozważającgo,niewidzęgowyłącznie
frontalnie,przeciwnie:nasuwająsięmojejświa-
domościprzeróżnejegoplany,widokiidopie-
roreasumującje,otrzymujępełnyjegowyraz,
istotę”
.Cytowanyfragment,powtórzonyznie-
wielkimimodyfikacjamiwkatalogupierwszej
wystawygrupy(Tekst4),zwracałuwagęodwo-
łaniemdopublikacjiOkubizmiez1912roku,
autorstwaAlbertaGleizesaiJeanaMetzinge-
ra9.Słowategoostatniegoponowniezostały
przywołanewewspomnianymkataloguobok
słynnejmaksymyCézanne’amówiącejoprzed-
stawianiuformnaturyzapomocąnwalca,kuli
istożka”orazwyjątkuzParyskichprelekcjiAda-
maMickiewicza,atakżefragmentuzDoktryny
(nauki),jakągłosiłswymuczniomIngres10.
9Z.Pronaszko,[b.t.],Katalog1wystawyEkspre-
sjonistówPolskich,listopad-grudzień1917;A.Glei-
zes,J.Metzinger,Okubizmie,[w:]Artyściosztuce…,
s.102-108.
10PodobniejakKatalog1wystawyEkspresjonistów
Polskich,Kraków,listopad-grudzień1917,również
KatalogwystawygrafikipolskiejiEkspresjonistów
Polskich,Lwów,kwiecień-maj1918zawierałtesame
fragmenty
wypowiedzi
Mickiewicza,
Cézanne’a
iIngresa.Wdrugimzwymienionychkatalogówcytat
zMetzingerazamieniononasłowaMatisse’a,patrz:
Tekstyteoretyczneformistów,[w:]M.Geron,Formiścił,
s.150-167.
