Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KazimierzKelles-Krauz.Orelacjimiędzypraktykąaideą...
19
antykiem,zaczynająstopniowotęsknićzatym,zaczymtęsknilisamiGrecy:zawspólno-
tąpierwotną25.
WedleprzypuszczeńautoraSocjologicznegoprawaretrospekcjiXXwiekna-
leżydomaterializmuhistorycznego,stanowiącegoretrospektywnyzwrotku
społeczeństwompierwotnym.Wramachprawaretrospekcjiprzewrotowejhi-
storiazmiany(bojużniepostępu)zatoczyćmiałakołoi,mimowielokrotnych
zapewnieńKelles-Krauzaobrakucelu,wrócićdozmitologizowanychźródeł.
Żebypokazaćdziałanieretrospekcjiprzewrotowejwinnychkontekstach,Kel-
les-Krauzwskazywałtedialektycznepowrotyuinnychautorów.StądVicoana-
lizowałdziejeludzkieprzezpryzmatewolucjimonarchii,uważającjązaustrój
najlepszyzmożliwych.Jejpierwszą,archaicznąformęstanowiłapatriarchalna
monarchiadomowa,bynastępnieprzekształcićsięwmonarchięopartąnado-
minacjimniejszościnadwiększością(widaćtuteżechoapercepcjiklasowej
Kelles-Krauza).Tazaśzczasemewoluowaławustrójobywatelirównychwzglę-
demwładcy.Comtemotoremhistoriiuczyniłpierwotnąciekawośćczłowieka
idążeniedounikaniacierpienia.Natejpodstawieludzkośćprzechodziłaod
etaputeologicznego,przezmetafizyczny,bydojśćdookresupozytywnego-ten
zaśKelles-KrauzopisywałjakoDrealizmhistoryczny”,opartynawierzewpo-
stęprozumu.WedleComte’anaukaspełniałasłużebnąrolęwobecpotrzebży-
ciowych,ale-podobniejakformaKelles-Krauza-musiałasięuniezależnić
odtychpotrzeb,bymócsięrozwinąć.ZkoleidlaRousseaustannaturybył
okresembezpowrotnieutraconym;Kelles-Krauzniebezracjizastanawiałsię,
czystatusowegostanuuznaćmożnazahistoryczny,czywyłącznielogiczny
-zpewnościąprzecieżniemiałoncharakterureligijnego.Oileżadnedzieło
ludzkie,czylidziełocywilizacji,wobliczunaturyniewydajesiędoskonałe,naj-
lepszymosiągnięciemrozumujestzpewnościąumowaspołeczna.Chronieni
jejustaleniami,podlegającDwyłącznieprawom”26-niezależnyminstytucjom,
niezaśjednostkom-ludziemoglizachowaćwolnośćodsiebienawzajem.
Wszyscyciautorzypisaliwistocieodziejachmyśliwodniesieniudotrans-
cendentnejidei.PrzywoływanyprzezKelles-KrauzaHegelopisywałstopniowe
narodzinyświadomościduchaabsolutnego:Dpewnościrzeczywistościorandze
prawdy”.CelemKelles-Krauzabyłooparciezarównorozumu,jakipewności
prawdynamaterialnejpodstawie,zgodniezMarksowskąkoncepcjąDstawiania
zgłowynanogi”.
Kelles-KrauzwPrawieretrospekcjiprzewrotowej,wmiejscehistorycznejte-
leologiiprzedstawiłetapycyklicznych,czyteżspiralnychzmian.Kolejnefazy
różniąsięodsiebiehistorycznymikontekstami,wktórychrelacjemiędzytre-
25Por.T
.Snyder,Nacjonalizm,marksizminowoczesnaEuropaŚrodkowa.BiografiaKazimierza
Kelles-Krauza(1872-1905),op.cit.,s.227.
26Por.J.-J.Rousseau,Rozprawaopochodzeniuipodstawachnierównościmiędzyludźmi,w:idem,
Trzyrozprawyzfilozofiispołecznej,przeł.H.Elzenberg,Warszawa1956,PWN.
