Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KarolMarksikoniecjegosystemu
11
tymśrodkom.Zatęczęśćdniapracyotrzymujeonekwiwalentwpostaci
płacy.Wdrugimokresie–przezDdodatkowyczaspracy”–jestonwy-
zyskiwany,wytwarzaDwartośćdodatkową”,nieotrzymujączatożadne-
goekwiwalentu(t.I,s.245–251).DWszelkawartośćdodatkowa[ł]jest
wsubstancjiswejmaterializacjąnieopłaconegoczasupracy”(t.I,s.633).
BardzoważneicharakterystycznedlasystemuMarksasąnastępujące
definicjewielkościwartościdodatkowej.Wielkośćwartościdodatkowej
możnaprzedstawićwrelacjidoinnychwielkości.Powstałerelacjeisto-
sunkinależyściślerozgraniczyć.
Przedewszystkimwramachkapitału,którysłużykapitaliściedoza-
właszczaniawartościdodatkowej,należywyodrębnićdwieskładowe,
którychrolawpowstawaniuwartościdodatkowejjestcałkowicieróżna.
Prawdziwienowąwartośćdodatkowątworzytylkożywapraca,którąka-
pitalistanakazujewykonaćrobotnikowi,podczasgdywartośćzużytych
środkówprodukcjizostajepoprostuzachowana;pojawiasięonawwar-
tościproduktuwzmienionejformie,lecznietworzywartościdodatkowej.
DCzęśćkapitału,któraprzekształcasięwśrodkiprodukcji,tzn.wmateria-
łysurowe,materiałypomocniczeiśrodkipracy,niezmieniaswojejwar-
tościwprocesieprodukcji”–tęczęśćMarksnazywaDkapitałemstałym”.
DCzęśćkapitału,któraprzekształciłasięwsiłęroboczą,zmieniaswąwar-
tośćwprocesieprodukcji.Odtwarzaswójwłasnyekwiwalent,aponad-
tostwarzapewnąnadwyżkę”,czyliwłaśniewartośćdodatkową.Dlatego
MarksnazywająDzmiennączęściąkapitału”alboDkapitałemzmiennym”
(t.I,s.242–243).Stosunekwartościdodatkowejdowyłożonejzmiennej
częścikapitału,wktórejwartośćtasięDpomnaża”,MarksnazywaDstopą
wartościdodatkowej”.TenstosunekjesttożsamyzestosunkiemDdodat-
kowegoczasupracy”doDniezbędnegoczasupracy”idlaMarksajestto
Dścisływyrazstopniawyzyskusiłyroboczejprzezkapitał”(t.I,s.252).Je-
śliprzykładowoniezbędnyczaspracy,podczasktóregorobotnikwytwa-
rzawartośćswojejdziennejpłacyrównej3szylingom,wynosi6godzin,
awrzeczywistościówrobotnikpracujewciągudniaprzez12godzin,to
przezkolejne6godzin,czylidodatkowyczaspracy,wytwarzaonwartość
wynoszącąrównież3szylingi.Zatemwartośćdodatkowawynosidokład-
nietyle,ilekapitałzmiennyprzeznaczonynapłace,czylistopawartości
dodatkowejrównajest100procent.
Zupełnieosobnymzagadnieniemjeststopazysku.Kapitalistawylicza
wartośćdodatkową,którązawłaszcza,nienapodstawiekapitałuzmien-
nego,lecznapodstawiecałegowykorzystywanegoprzezsiebiekapitału.
Jeślikapitałstaływynosiprzykładowo410funtówszterlingów,akapitał
zmienny90funtówszterlingówitylesamowynosiwartośćdodatkowa,
tostopawartościdodatkowejwynosi,takjakwpowyższymprzykładzie,
100procent,alestopazyskutylko18procent,gdyżzyskzzainwestowanego
kapitałuowartości500funtówszterlingówwynosi90funtówszterlingów.
Tymbardziejoczywistestajesięterazto,żedanastopawartościdodat-
kowejmoże,anawetmusiprowadzićdoróżnychstópzysku,wzależności
