Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.
Teoriaprzeciętnejstopyzyskuicenprodukcji
Konsekwencjesąnastępujące:WróżnychDgałęziachprodukcji”zprzy-
czyntechnicznychróżnyjestDskładorganicznykapitałów”(t.III,cz.1,
s.213).Wróżnychbranżach,wymagającychróżnegorodzajurozwiązań
technicznych,podczasdniapracyprzetwarzasięróżneilościsurowców,
anawetjeślirozwiązaniasątakiesame,ailościsurowcówpodobne,toich
wartośćmożebyćbardzoróżna,jakwprzypadkumiedziiżelazawyko-
rzystywanychwprzemyślemetalowym.Wreszcieróżnamożebyćliczba
iwartośćwyposażeniafabrycznego,narzędziimaszynprzypadającychna
zatrudnionegorobotnika.Wszystkieteróżnice,pozarzadkimiwyjątkami,
kiedyakuratsiękompensują,prowadzićmusządoróżnegostosunkukapi-
tałustałego,zainwestowanegowśrodkiprodukcji,dokapitałuzmiennego,
wydatkowanegonazakupsiłyroboczej.Każdagałąźprodukcjiwgospodar-
cenarodowejcechujesięwobectegoszczególnymDskłademorganicznym”
zainwestowanegowniejkapitału.Wświetlewcześniejszychrozważańprzy
tejsamejstopiewartościdodatkowejwróżnychgałęziachprodukcjiróżna
musibyćstopazysku,skoro–jakMarksciąglezakłada–towarywymie-
nianesąwedługichwartości,tudzieżwstosunkudouprzedmiotowionej
wnichpracy.
TutajteoriaMarksanatrafianagłośnyproblem,taktrudnydoominię-
ciaistanowiącynajważniejszypunktspornywliteraturzemarksistowskiej
ostatniejdekady.Zjegoteoriiwynika,żekapitałyojednakowejwielko-
ści,aleoróżnymDskładzieorganicznym”powinnyprzynosićróżnyzysk.
Wrzeczywistościjednakobowiązujeprawo,żekapitałyotakiejsamej
wielkościprzynoszątakisamzysk,bezwzględunaróżnicewichskładzie
organicznym.Markswyjaśniatęsprzecznośćnastępująco:
Wykazaliśmytedy,conastępuje:wróżnychgałęziachprzemysłu,
stosowniedoróżnegoskładuorganicznegoichkapitałów,atakże
–wewskazanychprzeznasgranicach–stosowniedoróżnegocza-
suobrotutychkapitałów,istniejąróżnestopyzysku;wobectego,
przyjednakowejnawetstopiewartościdodatkowej,tylkodokapi-
tałówojednakowymskładzieorganicznym–gdyczasyobrotusą
jednakowe–stosujesię(wogólnejtendencji)prawo,wmyślktóre-
gozyskimająsiędosiebietakjakwielkościtychkapitałów,awięc
jednakowekapitałyprzynosząwjednakowychczasachjednakowe
zyski.Wywodynaszesąsłuszne,jeżeliopierająsięnazałożeniu,
