Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
RozdziałI
35-78,2008:102-146).Pozwoliłojejtopokazać,że(prymarniemówione)zapi-
sanetekstyfolklorystycznefunkcjonująwmetakomunikacji,aistniejącywnich
metatekstjestefektemnałożeniasiędziałańdwóchautorów:prymarnego-ga-
wędziarzaopowiadającegohistorięorazredaktora,poddającegotekstustnynre-
dakcyjnymdziałaniommetatekstowym”.Labochazakłada,żekażdawypowiedź
macharakterpodwójny,gdyżmożnawniejwyróżnićdwaaspekty:wypowiedź
pragmatyczną(proces)oraztematyczną(wytwórprocesu).Wypowiedźpragma-
tycznaodnosisiędosytuacjimówieniantuiteraz”;obejmujewiedzęokontek-
ście,wtympresupozycjedotycząceróżnychukładów(społecznych,politycz-
nych,kulturowychitp.),wjakichfunkcjonująpartnerzyinterakcji,orazwiedzę
oichcechachpsychospołecznych.Wypowiedźtematycznazkoleijesttekstem
rozwijającymsięwokółdanegotematu.Obaaspektymogąujawniaćsięróżnie
wzależnościodtego,jakitypprezentujedanawypowiedź(np.wwypowiedziach
ustnychpierwszoplanowyjestaspektpragmatyczny,awpisanych-tematyczny).
To,cowwypowiedzimówionejnależydoaspektupragmatycznego,wkomuni-
kacjiwtórnejstajesięmetatekstem,asamtekstjestwyodrębnionązwypowiedzi
pragmatycznejwypowiedziątematyczną.Choć-jakzaznaczaLabocha-także
wypowiedźpragmatycznawprzekaziemówionymnosiznamionametatekstowe,
gdyżncharaktermetatekstowyuwypuklasięwpunkciegranicznymprzechodze-
niadowypowiedzitematycznej”(2008:109),azwłaszczawramiepragmatycznej
tworzonejprzezzjawiskametatekstowe,którestanowiąłącznikmiędzysytuacją
komunikacyjnąauniwersumopowiadanejhistorii15.
Druga,zdecydowaniebardziejznanakoncepcja,topropozycjaGérardaGe-
nette’adotyczącatranstekstualności,czylirelacjiwiążącychtekstzinnymitek-
stami(1992).Genettewyróżniapięćrelacji:(1)intertekstualność,polegającąna
uchwytnej,rzeczywistejobecnościjednegotekstuwinnym,(2)architekstualność,
będącąrelacjąmiędzytekstemagatunkiem,(3)hipertekstualność,czylirelację
międzyhipertekstemahipotekstem(jedentekstjakotłodlainnego,np.adapta-
cja,naśladowanie),(4)metatekstualnośćjakorelacjękrytycznegokomentarzado
innegotekstu(pretekstu)oraz(5)paratekstualność,czyliodniesieniamiędzytek-
stemajegoneskortami”:tytułem,posłowiem,mottem,zapowiedziąwydawniczą,
wywiadem.Genetterozumiezatemmetatekstualnośćjakorelacjęskierowanąna
15Trzebajednakprzyznać,żekoncepcjatabudzipewnewątpliwości.Niemogącodnieśćsiętu
docałości,zwrócęuwagęjedynienakwestiebezpośredniozwiązanezmetatekstem.Zjednejstrony
Labochapisze:nAzatemnapoziomiekomunikacjipierwotnej(bezpośredniej,ustnej),opowiada-
nialudowerozpatrujemyjakowypowiedzitematycznezawartewwypowiedzipragmatycznej,zaś
napoziomiekomunikacjiwtórnejjakotekstydwuwarstwowe,tzn.zawierającepłaszczyznętekstu
przedmiotowegoorazpłaszczyznętekstuotekście,czylimetatekstową”(1990:78),cosugerowało-
by,żetekstyustnepozbawionesąpłaszczyznymetatekstowej.Zdrugiejzaśstrony-wykładniki
spójnościpragmatycznejteksumówionego(np.sygnałykonatywne,fatyczne)traktujebadaczka
jakoelementyreprezentująceinnąpłaszczyznęniżtekstgłówny(1990:57).Niejestwięcjasne,czy
iwjakimstopniuwarstwametatekstowajestobecnawtekstachustnych.
