Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ustaleniateoretyczne
31
OpotrzebieoddzielaniametajęzykaimetatekstumówiteżwprostWilkoń
(2002:94),którykwestionujejednakszerokierozumienieterminumetajęzyk(za-
początkowaneprzezJakobsona[1960,1989]),uważając,żetermintennależyza-
chowaćjedynienaoznaczeniekodówsformalizowanych.Natomiastwypowiedzi
ojęzyku(zarównoopisyjęzykoznawcze,jakiwypowiedzipotoczne)traktujejako
opisybyturealnegoitwierdzi,żeniemanżadnegoistotnegopowodu,abywy-
odrębniaćnajakichśszczególnychprawachwypowiedziojęzyku:funkcjonują
onenatymsamympiętrze,cowszelkieinnewypowiedziprzedmiotowe”(Wilkoń
2002:94;zob.teżDanielewiczowa2012:98).Inaczejjestnatomiast,gdynadaw-
camówioswoimsposobienarracji.Wtedynnad”wypowiedziąprzedmiotową
nadbudowujesięmetatekst,którynwychodzibardzoczęstopozasprawysamego
języka,mówiookolicznościachpowstawanianarracji,ozamiarachautora-narrato-
ra,otrudnościachzwiązanychzopisemdanejkwestii,trudnościachwystępujących
wchwilipisania,mówiteżczęstoosamymprocesiepisania”(Wilkoń2002:94).
Wilkońproponujezatem,byzrezygnowaćzterminumetajęzyk,akomentarze
ojęzyku(aleniejakowypowiedzimetajęzykowe)interpretowaćalbonapozio-
mietekstuprzedmiotowego,albometatekstu21.Propozycjatawydajesięjednak
skrajnymrozwiązaniem.Konsekwencjetraktowaniawypowiedziojęzykujako
opisówztegosamegopoziomucoopisyrzeczywistościwielokrotniepokazywali
logicy(zob.np.Tarski1995).Analizowaneprzeznichprzykłady,dowodzące,że
wymieszanieróżnychodniesieńwyrażeńprowadzidoparadoksów,przekonują,
iżsąpowody,byzodróżnieniajęzykprzedmiotowy-metajęzyknierezygnować.
Opisowirelacjimetajęzykowychimetatekstowychnajwięcejmiejscapo-
święciłKawka(1990,1999).Wedługniegofunkcjemetajęzykowelubmetatek-
stowemożnaprzypisaćnwszystkimtypomwyrażeń,którychcechącharaktery-
stycznąjestodnoszeniesiędojęzyka-wszystkichjegopłaszczyznisposobów
kodowaniainformacji,dokodu-różnychsystemówkodowaniaidotekstu-od
zdaniadostrukturmikro-,makro-ihipertekstowych”(Kawka1999:119).Oba
typyrelacjiuznałonzaelementynramymeta”,któratowarzyszytekstowi.nRama
meta”podporządkowanajestwedługniegomodalności(rozumianejjakocałasfe-
raemocjiiimpresji)iwystępujezarównopostronienadawcy,jakiodbiorcy.Pod-
stawowarelacjaobejmuje:nadawcę-ramęmeta-tekst-ramęmeta-odbiorcę.
Pozaniąusytuowanyjestmetajęzyk(rozumianyjakosformalizowanykod).Całą
koncepcjęobrazujezaproponowanyprzezniegoschemat(Kawka1999:120):
21Odwrotne,choćniesformułowanewprost,rozwiązanie(tj.uznaniewyrażeńmetatekstowych
zarodzajwyrażeńmetajęzykowych)proponująBartmińskiiNiebrzegowska-Bartmińska.Badacze
wyróżniająbowiemtrzytypymetajęzykowychoperatorówdziałającychwtekście:operatorykon-
taktu,operatorytreściorazoperatorymetatekstowe(2009:191-196).ZkoleiPanasiuk(2005,2006)
uważa,żemetatekstobejmujezarównokomentarzeoinwentarzuznakówjęzykowych,jakiopro-
cesiebudowaniatekstu.Formułymetatekstowespełniająwięc,wedługniej,funkcjęmetajęzykową
(gdynadawcakontrolujezichpomocąwybórznaków)lubmetatekstową(gdynadawcakontroluje
zichpomocątworzenietekstu).
