Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zarysowującasięindywidualnośćbohatera,jegowynurzeniesiępoprzez
miłośćerotycznązgłębinżyciaspołecznego,odejścieodtradycyjnychide-
ałównauczaniaiświętościsątematemskupiającymcałąuwagęPereca27.
Chciałudzielićgłosuosobowościzainteresowanejtakimiwartościami
ipięknem,któredotądbyłyobceżydowskiejtradycjispołeczno-religij-
nej28,asamMonisz-jakstwierdzawewspomnieniach29-miałbyćjego
poetyckimautoportretem,wyłaniającymsięzopowieściodrodzedonowo-
czesności,którawiodłaprzezzdradę30.Pisarz,borykającysięzniemożno-
ściąwyrażenianiuansówpsychologicznych,byłzmuszonyposługiwaćsię
wswojejtwórczościobcymisłowami,któreobjaśniałnieuczonymczytel-
nikomwspecjalnychprzypisach;nieunikałtakżeneologizmów,germani-
zmówipolonizmów31.
Zniechęconyzbytdalekoidącymizmianami,jakiedopoematuwpro-
wadziłRabinowicz,Perecpracowałnadjegoudoskonaleniem,byostatnią
wersję,znacznieróżniącąsięodpierwszej(powstałejw1887roku),opubli-
kowaćwielelatpóźniej32.Badaczepodkreślają,żezarównoformalnie,jak
itematycznieMoniszbyłnovumnatleówczesnegodziedzictwaliteratury
jidysz.Utwórwywołałróżnereakcje-odpochwałzainnowacyjnośćjęzyka
inowoczesnośćformy,pokrytykęzafakt,żetakskomplikowanerozwa-
żaniaintelektualneiliterackiepodjętezostaływjęzykujidysz,niezaśpo
hebrajskuczyrosyjsku33.Niezważającnaautotematycznąironiępoematu,
zarównohistorykipisarzSzymonDubnow(nałamachżydowsko-rosyjskie-
gopisma„Woschod”w1889roku),jakteżpisarzikrytykJehoszuaCho-
neRawnicki(whebrajskojęzycznymdzienniku„Ha-Melic”w1889roku)
skrytykowaligojakoniezrozumiały.Takaopiniaczęstopowracałapóźniej
wodniesieniudonajbardziejnowatorskichdziełPereca.
27
Namarginesiewartowspomnieć,żeliteraturajidyszmiałabogatątradycjęwprowadzaniawątków
romantycznych,miłosnych,czegoprzykłademsąadaptowanezliteraturyniemieckiejczywłoskiej
średniowieczneeposyiromanserycerskie,jakBowo-buchpiórawybitnegopisarzaEliaszaLewity(1469-
1549),wydanyw1541r.inajbardziejpoczytnyznich,czyanonimowyParizunWienne[PariziWienna]
z1594r.Zob.J.Baumgarten,IntroductiontoOldYiddishLiterature,red.itłum.J.C.Frakes,Oxford2005,
s.163-206;J.Lisek,Kolisze-głoskobietwpoezjijidysz(odXVIw.do1939r.),Sejny2018,s.70-72;C.Rosen-
zweig,“Bovod’Antona”byElyeBokher.AYiddishRomance.ACriticalEditionwithCommentary,Leiden2016.
28
D.Miron,ATravelerDisguised,s.61-63.
29
Zob.Mojewspomnienia,s.5,66,85,86,110.
30
R.R.Wisse,I.L.PeretzandtheMakingofModernJewishCulture,Seattle1991,s.16.
31
D.Miron,ATravelerDisguised,s.64.
32
SzmuelNigerpodajeinformacje,żeostatniazmienionawersjaMoniszapochodzizok.1910r.,zob.
tenże,I.L.Perec,zajnlebn,zajnfirendikerperzenlekhkejtunjidiszeszriftn,zajnwirkung,BuenosAjres1952,
przyp.nas.172.TymczasemDavidG.Roskies(zaChavąTurniansky,DigilgulimfunY.L.Peretses‘Monish’,
„DiGoldeneKejt”(1965),nr52,s.206-207)pisze,żeostatniawersjatejballadydatowanajestnarok
1908,zob.tenże,TheSmallTalkofI.L.Peretz,„InGeveb”22maja2016,s.6,http://ingeveb.org/articles/
the-small-talk-of-i-l-peretz[dostęp:10lutego2022].
33
K.B.Moss,IsaacLeibPeretz,s.231.
XIII
I.L.Perec(1852-1915)-biografiaitwórczość|3.Twórczośćliteracka…
