Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ważnąrolęwewczesnejfazierozwojuruchurobotniczegowśródŻydów,
ajegowizjaliterackapomogłasformułowaćcelezaangażowaniasocjali-
stycznego,pozwalającuciśnionymmarzyćolepszejprzyszłościidodając
odwagidowalkionią53.Zarównowesejachifelietonach,jakiwdziełach
literackichozabarwieniusatyrycznymczyparodystycznympisarzpodnosił
takietematy,jakwyzyskekonomiczny,trudnepołożenieproletariatuijego
biernośćwobecwłasnegolosu(BonczeSzwajg[BońcieMilczek]),losykobiet
ograniczonychprzezpatriarchalnysystemreligijnyikonwencjespołeczne
(np.Szolem-bajs[Idylla],Inempost-wogn[Wdyliżansiepocztowym]czyKas
funaJidene[Gniewkobiety]),hipokryzja,religijnyfanatyzmiokrucieństwo
wżydowskimżyciuspołecznym(np.Dossztrajml[Lisiaczapka],Difrume
kac[Bogobojnakotka]).Ważnymelementemjegoopowiadańjestwymiar
etyczny-Perecpodkreślawartościmoralneswoichbohaterów,ichzwiązek
zrodziną,poczuciewłasnejgodności,czystąmiłość(Inkeler-sztub[Wsute-
renie])lubmarzenieolepszejprzyszłości.Wwieluznichpiszeobun-
cieprzeciwzastanymnormomobyczajowym(KasfunaJidene)czyreli-
gijnym(Szolem-bajs).Częśćtekstówpisarzpublikowałwwydawanejprzez
siebie„DiJudiszeBibliotek”,jednakzewzględunaniewielkizasięgpisma
tenajbardziejradykalne(np.Dossztrajml)drukowałrównieżwinnych
periodykach,naprzykładworganachżydowskiegoruchusocjalistyczne-
gowNowymJorku:„Arbeter-Cajtung”[GazetaRobotnicza],„Cukunft”
[Przyszłość].Wtamtymczasiestopniowoodchodziłodzainteresowania
psychologiąjednostki,byskupićsięnaefektachironicznychicyzelowaniu
wyrafinowanychformalnie,krótkichformprozatorskich.Zczasemporzucił
monologwewnętrznyizwróciłsiękusatyrze,alegoriiipozornejnarracji
ustnej,zwłaszczawopowiadaniachpseudochasydzkich54.
Lisiaczapka(1894),jednozpierwszychopowiadańtejfazy,toopartana
ironiiimetonimiihistoriastaregokuśnierzaBerla,wytwórcytytułowej
lisiejczapy,symbolizującejautorytetreligijnyitych,którzysąnimobda-
rzeni.Tymrazemjednakniechodzioportretpsychologiczny,leczokryty-
kęświatapozornieakceptowanegoprzezgłównąpostaćopowiadania.Berl,
zdumąopowiadającolisiejczapce-swoimdziele,jednocześnieopowiada
oprzywódcyreligijnym,którynosiłnagłowieówtytułowysymbolwładzy.
Władzatachronigodotegostopnia,żenawet,gdypopełnizło(np.dokona
gwałtunabezbronnejdziewczynie),niespadniemuwłoszgłowy.Kuśnierz
toczłowieknaiwny,akceptującyświatnierównościspołecznych,wktó-
rymżyje.DlacelówkrytykispołecznejPerectworzywięcpostaćpodszytą
53
A.Mahalel,WeavingtheRevolution,s.23.
54
K.Frieden,ClassicYiddishFiction,s.278.
XVIII
Wprowadzenie
