Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozpowszechnieniełazienekzespłukiwanymiklozetami,conastąpiłojednakdo-
pieropodkoniecXIXwiekuizdecydowałoozmianiepojęciakomfortumieszka-
nia–atakżeozmianiestylużyciaitraktowaniasiebie.Łazienka,araczejpokój
kąpielowystawałsięosobistymnsanktuarium,któregoproguniktnieśmieprze-
kroczyć”
16
.Różnegorodzajusystemycentralnegoogrzewania,wluksusowych
kamienicachrozprowadzanegoprzewodamizcentralnegopiecaumieszczonego
wpiwnicy,niewynikałyjedyniezpotrzebyciepła,aleprzedewszystkimzpo-
prawywentylacji,ponieważnludziezepokiwiktoriańskiej(...)mieliobsesję
świeżegopowietrza”
17
.
Zarysowanerozwiązaniawskalimiastaoddziaływałynaukładkamienicy
imieszkania,cowyznaczałonowegorodzajuzależnościmiędzysferąpubliczną
aprywatną.Podjęterozwiązaniabyłyteżefektemzmianypreferencjiklasśrednich
wtymzakresie,wzrastającejpotrzebynowoczesnegokomforturozumianegojako
wygodaihigiena,coznalazłoodbiciewpodejmowanychdziałaniachreformy
mieszkalnictwa
18
.
Wiedeń
JednakdlaodnowymiastaeuropejskiegowdrugiejpołowieXIXwiekuwiększe
znaczeniepraktycznemiałorozszerzenieWiednia,realizowaneod1860do1890
rokuprzezLudwigaFörsteranapodstawiesiedmiuwybranychprojektówwyło-
nionychzkonkursuogłoszonegonarozbudowęstolicymonarchiiaustro-węgier-
skiej
19
.Decyzjaorozszerzeniumiastawynikałazdramatycznegobrakumieszkań,
aoskaliproblemówmieszkaniowychWiedniaświadczyfakt,żewiosną1857roku
bezdomniznajbiedniejszychwarstwspołecznychkoczowalinapublicznychpla-
cach
20
.Narozbiórkęfortyfikacji
21
wpłynęłateżzmianataktykiwojenneji–podo-
świadczeniachWiosnyLudów(1848)–obawy,żeobwarowaniamogąbyćwyko-
rzystaneprzezwrogawewnętrznego,przedewszystkimproletariat,atakżeprzez
mniejszościnarodowe.PodobniejakwParyżu,wprowadzenieprzelotowychalei
miałoułatwiaćruchwojskipacyfikacjęwewnętrznychwrogówpaństwa
22
.Jednak
16
StaffeB.,LeCabinetdetoilette,Paris1892,s.4.
17
Rybczyński(1996,s.133).
18
Por.:ibidem;GeschichtedesWohnens,t.3(1997);Historiażyciaprywatnego,t.4(1999).
19
Nakonkursogłoszony31stycznia1858rokuwpłynęło85projektów.Nieprzyznanopierwszej
nagrody,leczwwiedeńskimBaudepartementopracowanonowyplannapodstawiesiedmiunajlep-
szych,przedewszystkimjednakHeinrichaFerstela,FriedrichaStachego,AugustaSiccardavonSic-
cardsburgaiEduardavanderNülla.
20
Demonstrancizostaliprzezpolicjęaresztowani.Taakcjanieskłoniładoopracowaniaplanów
poprawymieszkaniowejsytuacjinajuboższychwplanachrozszerzaniaWiednia.
21
WWiedniuw1857roku.
22
Wskazujenatoumieszczenienakrańcachringówbudynkówpolicjiodwschoduorazkoszar
wojskowychnazachodzie.TeostatniezostałyzburzonenaprzełomieXIXiXXwieku,anaichmiej-
scupowstałamiędzyinnymiPostsparkasseOttonaWagnera.
24
