Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiastoEuropyŚrodkowejijegotożsamość
ichreprezentacyjnymiringamiizieleniąpubliczną.Defortyfikacjauruchomi-
łateżproces„wylewaniasię”miasta.WprzypadkunajwiększychmiastEuro-
pyŚrodkowejtrzebajużwięcwyraźnierozróżniaćlokacyjnyrdzeńirozległe,
zróżnicowaneetniczniesuburbia.
ZwłaszczawmonarchiiHabsburgówVormaerzineoabsolutyzmozna-
czałydominacjępaństwawkreowaniuprzestrzenipublicznejmiasta.Była
tofazaporządkowania,przechodzeniaodideimiastazamkniętegodomia-
staotwartego,śmiałychkreacjiurbanistycznych,mechanicznegoprzeszcze-
pianiawzorcówwiedeńskichibezpośredniejingerencjiWiedniawmaterię
pozbawionychteraztradycyjnejsuwerennościprowincjonalnychmetropolii.
Likwidacjamurówobronnychiprzechodzeniedofazymiastaotwartegobyło
znakiemczasucharakterystycznymdlacałejunowocześniającejsięEuropy.
Wobliczutej„miejskiejrewolucji”ponowniepojawiłasiępotrzebastworzenia
samorządu.
Narodzinynowoczesnegosamorządumiejskiegozwiązanebyłyteż
zogólniejszymiprocesami,któreprzyniósłwiekXIX:stulecie„paryielek-
tryczności”,rewolucjiprzemysłowejorazkomunikacyjnejiwielkichmigracji,
alemożeprzedewszystkimżywiołowychprocesówurbanizacyjnych.Niespo-
tykanawcześniejskalaproblemówzwiązanychzurbanizacjązmuszałado
poszukiwanianowychformzarządzaniacoraztobardziejskomplikowanymi
organizmamimiejskimi.ArównocześniewiekXIXtowiekliberalizmu,prze-
noszeniazdobyczyiideałówWielkiejRewolucjiFrancuskiejnagruntlokalny,
toreakcjanabiurokratyczneiabsolutystycznemetodyrządzeniaoświecone-
goabsolutyzmuwiekuXVIII.
Jużw1808rokuwPrusachpowstałoprawoosamorządziemiast,którego
autorembyłbaronHenrykvonStein,ojciecnowoczesnejideisamorządowej.
PomnikivonSteinadodzisiajstojąwwielumiastachniemieckich,symbo-
lizujączainicjowanąprzezniegowielkąreformęcywilizacyjną.Odpoczątku
wiekuXIXpostępowaładecentralizacjapaństwapruskiegonagruncietworze-
nialiberalnychkoncepcjiustrojowych.W1808rokubaronvonSteinnapisał:
„ustawyosamorządziemiastnadanopoto,abynadaćmiastomsamodziel-
nyilepszyustrójgminny.Daćmieszkańcommożnośćwpływanianaadmi-
nistracjęgminyitymsposobemrozbudzićwśródludnościduchawspólności
interesów”11.
11E.Strasburger,Gospodarkanaszychwielkichmiast,Warszawa,Łódź,Kraków,Lwów,
Poznań,Kraków-Warszawa1913,s.30.
19
