Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiastoEuropyŚrodkowejijegotożsamość
bastionuiobozuwojskowegonagranicyzRosją.Wałfortecznyotaczający
Krakówszczelnympierścieniempowodował,żeuproguXXwiekuponadstu-
tysięcznemiastodusiłosięnaniewielkimobszarzeadministracyjnymopo-
wierzchniniespełna6kilometrówkwadratowych.Najedenkilometrkwadra-
towyprzypadałotutajaż16500mieszkańców,podczasgdywWiedniu9500,
wGrazu6300,weLwowie4900,awsąsiednimPodgórzu3300.Krakówbył
wroku1900najbardziejzagęszczonymmiastemmonarchii38.
WprzypadkuKrakowamonarchiaHabsburgów,degradującdawnąstolicę
Polskidorolinadgranicznejtwierdzyimiastapowiatowego,skazałająwpoło-
wieXIXwiekunastagnację.PółwiekupóźniejwysłanozWiedniasilnyimpuls
prorozwojowy.Okazałsięnimpełenrozmachuprogramintegracjipaństwa
HabsburgówpodjętyprzeznowegopremierarząduwiedeńskiegoErnestavon
Körbera.Byłatorównocześnieambitnapróbaprzezwyciężeniazacofaniago-
spodarczegomonarchiihabsburskiejiwprowadzeniawAustriirozwiniętych
stosunkówkapitalistycznychpoprzezaktywnąpolitykęinwestycyjnąpań-
stwa.Byłtowówczaspoglądoryginalnyiśmiały39.Jużw1900rokuKörber
zarysowałprojektwielkichinwestycjirządowych,m.in.budowynowej,po-
prowadzonejprzezAlpyliniikolejowejdoTriestuorazbudowysiecikanałów
żeglugowych,wtymposiadającegonajwiększeznaczenieekonomicznekanału
Dunaj-Odra-Wisła40.Tenprojektwsynergiizideą„WielkiegoKrakowa”stał
sięteżgłównympunktemprogramuJuliuszaLea,nowegoprezydentawybra-
negowlipcu1904roku41.Przeprowadzonyprzezniegowlatach1909-1915
planstworzenia„WielkiegoKrakowa”zbiegłsięwczasiezwyraźnąstabiliza-
cjąstosunkówkapitalistycznychwAustriiiwGalicji.Wszerszejperspektywie
„WielkiKraków”JuliuszaLeoodczytaćmożnanietylkojakowizjęiprojekt
modernizacyjny,nietylkojakokoniecepokimiastazamkniętego,będącywyni-
kiemnieuchronnegoprocesutransformacjiwkierunkumodelumiastaotwar-
tego,aleijakotriumfsamorząduorazsymbolsiłycywilizacyjnejmonarchii.
BipolarnośćGalicjioznaczaławistocienietylkodwaróżnemodelefunkcjo-
nalneKrakowaiLwowa,aleiróżne„prędkości”ichmodernizacji.OileKraków
doIwojnyświatowejpozostawałnaswójsposóbmiastemquasi-feudalnym,
38Szerokąanalizęskutkówkryzysuwywołanegoprzezograniczenieterytorialnemia-
stanaprzełomieXIXiXXwiekudałemwpracy:J.Purchla,JakpowstałnowoczesnyKraków,
Kraków1990.Por.zwłaszczastrony:83-92.
39A.Gerschenkron,AnEconomicSpurtTatFailed,dz.cyt.,s.6i146.
40J.Purchla,MatecznikPolski,dz.cyt.,s.128-129i170.
41C.Bąk-Koczarska,JuliuszLeo.TwórcaWielkiegoKrakowa,Wrocław-Warszawa-Kra-
ków-Gdańsk-Łódź1986,s.34-36.
30
