Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiastoEuropyŚrodkowejijegotożsamość
Wroku1849ówczesnyministersprawwewnętrznychFranciszekSta-
dion-wcześniejgubernatorGalicji-wprowadziłrządowyplansamorządu
gminnego,któryobjąłpilotażowotylkoCzechyikrajeniemieckiemonarchii.
Miałotoogromneznaczeniepsychologiczne.Stadionwprowadziłjakotzw.
prawazasadniczeobieralnośćorganówiswobodęprzyjmowaniaobywateli
naczłonkówgminy.Dałgminomsamodzielnośćzarządzaniaichsprawami
ijawnośćbudżetu.Towłaśnieonsformułowałzasadę:fundamentemwolnego
państwajestwolnagmina.Ichoćnastąpiłotojużwroku1849,lata50.były
odejściemodideisamorządnościwAustrii.ByłtookresreakcjiministraBa-
cha,ostatnitriumfneoabsolutyzmu,któryunicestwiłpraktycznieosiągnięcia
legislacyjnezroku1849.KodekskomunalnyBacha,odziesięćlatpóźniejszy,
nakładałbiurokratycznąkontrolęnadziałalnośćmiastiintegrowaładmini-
stracjęlokalnązadministracjąpaństwową14.
Rok1859toklęskaAustro-Węgierwwojniewłoskiej,którawymusiła
wprowadzaniegruntownychreformmonarchiiwduchuliberalnym.Dyplom
PaździernikowyGołuchowskiegozroku1860oznaczałpoczątekerykonsty-
tucyjnejwAustrii,którawroku1861stałasięmonarchiąkonstytucyjną.Już
wmarcu1862roku,rozwijajączasadyDyplomuPaździernikowego,przyjęto
ustawęgminną,którastałasięfundamentemustrojusamorządowegomo-
narchiiaustro-węgierskiejażdojejkońca.Ustawatabyłakompromisem,
wypadkowągrypolitycznejpomiędzykonserwatywnymziemiaństwemali-
beralnymmieszczaństwem.Stanowiła,iżkażdyobywatelpaństwaaustria-
ckiegomusiałnależećdojakiejśgminy.Tęprzynależnośćokreślanoprawem
swojszczyznyibyłaonadziedziczna.Wyraźnierozdzielonowówczaszadania
gminynawłasneinaporuczoneprzezpaństwo.Ustawaodrazuwprowadzała
hierarchizację,czyteżkategoryzację,miastigmin.Dawałasilnąwładzęwyko-
nawcząburmistrzowi,którybyłzmocyprawaprzewodniczącymradymiasta
igminy.Przekazywałagminiejakotzw.zadaniawłasnezarządjejmajątkiem,
czuwanienadbezpieczeństwemmieszkańców,administracjęmiejskimidro-
gamiiulicami,opiekęzdrowotnąispołeczną,czynnościzwiązanezrozwojem
infrastrukturymiejskiej,utrzymywanieszkółpowszechnychisądownictwa.
Jeżelizaśchodziobardzoszerokizakresdziałaniasamorząduzleconyprzez
politycznąwładzęadministracyjną,todotyczyłonnawettakichsprawjak
andRoleofGalicianMunicipalGovernmentattheTurnoftheCentury,w:MayorsandCity
Halls,red.J.Purchla,Cracow1998,s.25-33.
14J.Klabouch,DieGemeindeselbstverwaltunginOsterreich1848-1918,Wien1968,
s.36-53.
21
