Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiastoEuropyŚrodkowejijegotożsamość
obliczuicharakterzemiastmonarchii.Kosmopolitycznypowiewnaddunaj-
skiejcywilizacjitworzyłzmniejszychmiastswoisteminiaturyWiednia.
WiedeńskośćBrna,KrakowaczyGrazutozarównourbanistykaobiegają-
cegośredniowiecznyrdzeńtychmiastreprezentacyjnegoRingu,jakiprzede
wszystkimatmosferażyciamiasta,tożsamazklimatemwieluinnychmiast
EuropyŚrodkowej.TenszczególnynastrójbyłintegralnączęściąKakanii
ijejkręgucywilizacyjnegorozpostartegopomiędzy:TriestemiZagrzebiem
aLwowemiCzerniowcami.Wiedeńoddziaływał-zarównobezpośrednio,jak
ipośrednio-naarchitekturętychmiast,determinującichcharakterystycz-
nykształtestetyczny.Wynikałotonietylkozwypełnianiaprzezmiastoroli
stolicywielkiejmonarchii,aleijegorosnącegoznaczeniajakometropoliiarty-
stycznejorazjednegozeświatowychcentrówmodernizmu.
WkosmopolitycznejatmosferzeWiedniaszczególnąrolęodgrywaławy-
kształconaburżuazjażydowska22.ToSchorskejestautoremtezy,iżżydow-
skaliberalnaburżuazja-oddawszypolewżyciupolitycznymWiedniaPartii
Chrześcijańsko-SpołecznejKarlaLuegera,burmistrza(1897-1910)iantyse-
mity-„uciekła”wświatmodernizmu23.Wiedeństałsięwówczasnowoczesną
metropolią,centrumnaukiisztuki„dziękiowocnejsymbiozietego,cowie-
deńskie,itego,cożydowskie”,choćŻydzistanowiliokołoroku1900zaled-
wie10%ogólnejliczbyjegomieszkańców.PisarzHermannBahrkpiłnawet,
że„każdy,ktomatrochęrozumulubjakikolwiektalent,uchodzizaŻyda”24,
atwarzamiwiedeńskiej„klasykreatywnej”około1900rokupozostają:Gu-
stavMahler,ArnoldSchoenberg,ArthurSchnizler,StefanZweig,JosefRoth,
SiegmundFreud,RudolfHilferding,OttoBauerczyLudwigvonMises25.
Podkreślićteżtrzebauniformizującywpływhabsburskiejadministracji
naprzestrzeńmiastmonarchii,nietylkonaichkształturbanistycznyiar-
chitektoniczny,aleipoprzezrozwójinfrastrukturykomunalnej,politykę
kulturalną,anawetkształtowaniesocjotopografiiiantropologiimiasta.To
równieżdlategoarchitekturamiastKakaniiprzybierałakostiummonarchii,
aniekostiumnarodowy.Oichkształcieikrajobraziekulturowymprzesądziła
siłacywilizacyjnacesarstwaHabsburgów.Dlategonp.KrakówiLwówroku
22S.Beller,ViennaandtheJews1867-1938.Aculturalhistory,Cambridge1989,s.238.
23Tamże,s.44.
24B.Hamann,WiedeńHitlera.Latanaukipewnegodyktatora,tłum.J.Dworczak,War-
szawa1999,s.303.
25S.Beller,ViennaandtheJews1867-1938,dz.cyt.,s.14-32.
25
