Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawowekategoriepojęcioweiperspektywabadawcza
gorii.Ważnewtymujęciujestwłączeniezjawisknaturydyskursywnejwśrodo-
wiskospołecznejednostki.WedługFoucaulta,człowiekjestpochłoniętyprzez
dyskurs,ajegoistnieniewświeciezwyłączeniemtejkategoriijestniemożliwe.
Zwrócenieuwaginapłynnośćomawianegopojęciajestzwiązanezregułąze-
wnętrzności(Foucault,2002b:37)-nastawieniemnarozwójiprzedewszystkim
zdarzeniowośćtegoprocesu.TowłaśnietęcechędyskursuFoucaulttraktujenad-
rzędniewstosunkudopozostałych.Tylkowwynikuinterakcjiczłowiekmoże
prawidłowofunkcjonowaćwspołeczeństwie.Badaniaprowadzoneprzezautora
Porządkudyskursudostarczyćmogątakżewiedzyzzakresukontekstówwypowie-
dzi,któramożesięokazaćszczególnieznaczącawwypadkuanalizyróżnorodnych
punktówwidzeniairóżnychperspektywujmowaniaotaczającejrzeczywistości.
ZgodniezkoncepcjąautoraSłówirzeczy,któradotyczytzw.formacjidyskursyw-
nychwbadaniachnadjęzykiem,istotnejestzwrócenieuwaginaspołeczneramy
występowaniakonkretnychwypowiedzi.Podpojęciemformacjidyskursywnych
należyrozumiećsiećpodobieństwmiędzywypowiedziami,podobieństwróżnej
natury,naprzykładmiędzyprzedmiotami,wątkami,sposobamiwypowiadania
(stylamiczy,jaktookreślałautor,modalnościami).Pojęcieformacjidyskursyw-
nejodpowiadawpewnymsensietradycyjnierozróżnianymdomenom,takimjak:
religia,polityka,nauka,sztuka,turystykaitp.Danydyskurswyłaniasięzatem
zwypowiedzinależącychdojednejformacji,dlategowyróżniamydyskursy:re-
ligijny,polityczny,artystyczny,naukowy,turystycznyitp.Indywidualnypodmiot
jestpostrzeganyjakoczłonekdanejwspólnotydyskursywnejideterminowany
przezregułydyskursu,apunktwidzenianadanyprzedmiotpodzielaonzinnymi
członkamidanejwspólnoty(por.Grzmil-Tylutki,2010:11).
ZkoncepcjiMichelaFoucaultawspółczesnalingwistykaprzejmujenietyle
definicjepodstawowychkategorii(pojęciateoretycznewrefleksjifrancuskiego
filozofaniebyłyściśleokreślaneiichrozumieniezczasemewoluowało),copew-
neinspirująceidee.Itak,zakładasię,żedyskursjestkategoriązłożoną,Foucault
wskazujenajegoczterypodstawoweskładniki:przedmioty,którychdotycząwy-
powiedzi,miejsca,skądpadająwypowiedzi,pojęciauwikłanewformowaniesię
dyskursuorazmotywyiteorie,jakieznichpowstają(Foucault,2002b:36-45;
Howarth,2008:87).Foucault,pisząconmiejscach,skądpadająwypowiedzi”,
manamyślipozycjepodmiotówdyskursu,pozycjespołeczne,którewyznaczają
regułydyskursu,np.turysty,mieszkańca,petenta,lekarza.WedługautoraPo‑
rządkudyskursu:
[ł]niktniewejdziewporządekdyskursu,jeśliniesprostapewnymwy-
maganiomlubjeśliniejest,odpoczątkugry,uprawniony,bytoczynić
(Foucault,2002b:27).
Regułydyskursumajązatemcharakternormatywny(kontrolny,jaktoza-
znaczaautor),decydująnietylkootym,ktomożeoczymśmówić,alei
15
