Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
11
przedmiot,którypoznaje.Jedenkrokwystarczy,bytęfiguręprzenieśćnastosu-
nekjęzykadorzeczywistości:tonierzeczywistośćkształtujejęzyk(jakzgrubsza
dokońcaXVIIwiekuuważano),leczodwrotnietojęzykjakowyrazdziałaniapod-
miotunarzucarzeczywistościswojeramy5.
Nierzeczywistość(światprzedmiotowy)kształtujewięcmowę,anaodwrót,
mowa-jakonarzędzieświadomościpodmiotowej-definiujerzeczywistość.
Jestto,jakpodkreśliłaDrzazgowska,fundamentalnazmianazapowiadająca
romantycznyprzełomwteoriijęzyka.
WXVIIIwiekubowiem,jakwskazałabadaczka,ndominowałjeszcze
arystotelesowskimodelstosunkuoznaczania(językodwzorowujemyślenie,
amyślenierzeczywistość)”6.Zwolennikamitegomodelubyliuczeni,którzy
twierdzili,żeludzkośćpierwotniemówiłajednymjęzykiem-zarównoci,
wedługktórychpóźniejszezróżnicowaniemowybyłoświadectwemupadku
moralnego,deprawacjiczłowieka(CharlesdeBrosses,AntoineCourtde
Gébelin,LouisClaudedeSaint-Martin),jakici,którzybyliprzekonani,
żewtórnaróżnorodnośćjęzykaświadczyojegodoskonaleniusię(Étienne
BonnotCondillac,AdamSmith,JamesBurnett-lordMonboddo).Myślotym,
żetorzeczywistośćkształtujemowę,aniemowarzeczywistość,wyrażaliteż
zwolennicypoglądu,iżludzkośćodpoczątkuswegoistnieniaposługiwałasię
wielomajęzykami-JohannPeterSüssmilchiNicolasBeauzée.Uznawalioni
językzastrukturębędącąodwzorowaniemświatajakosystemuprymarnego.
Relacjemiędzyskładnikamijęzykamiałyichzdaniemodpowiadaćrelacjom
międzycząstkami,fragmentamirzeczywistości7.
FilozofiaKantaodwróciłatenporządek.PrzygotowałagruntpodHaman-
nowski,Herderowski,anastępnie-ujmującrzeczogólniej-romantyczny
modelfilozofiimowy,wświetlektóregonienrzeczywistośćkształtujemyślenie,
tozaśodzwierciedlasięwjęzyku”,lecznodwrotnie,językodciskaswepiętno
namyśliidajeszczególneujęcie,szczególnyobrazrzeczywistości”8.Wmyśl
tejzasadynjęzyki,każdyposwojemu,formująrzeczywistość”9.Rzeczywistość
zaśwedługwczesnychromantyków,takichjakFriedrichSchlegelczyFriedrich
LeopoldHardenberg(Novalis),lubichkontynuatorów,jakFriedrichWilhelm
JosephSchelling,miałacharakterzłożonyibyławpewnymsensiepęknięta.
Koegzystowaływniejiwchodziływdialektyczneinterakcjedwaprzeciwstawne
pierwiastki-realnyiidealny,októrychFriedrichSchlegelpisałwzwiązku
5E.Drzazgowska,ZnaczenieflozofiKantadlaromantycznegoprzełomuwteoriijęzyka,
nKwartalnikFilozoficzny”2012,t.40,z.2,s.59.
6Tamże,s.50.
7Więcejnatentemattamże,s.50-54.
8Tamże,s.61.
9Tamże,s.54.
