Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
Odwszystkichtychsytuacjiromantycysiędystansowali.Twierdzili,żejęzyk
nienaśladujeświata,nieprzywołujejegopodobieństw,nieprzedstawiago,nie
reprodukujeaniniepowtarza.Onświat(światy)tworzy,światem(światami)się
staje.Rzeczywistość,zwłaszczataprzedstawiona,mikro-imakrokosmos,imma-
nentnaitranscendentna,realnaiidealna,istniejewyłączniewjęzykuidzięki
językowi.Tenmechanizmdziałanietylkowliteraturze,któraoperujesłowem
artykułowanym,lecztakżewmalarstwieimuzyce,którejakośrodkamiwyrazu
posługująsiękształtem,barwąidźwiękiem.Dlategowszelkaniemożnośćuży-
ciajęzykamożebyćprzezartystęodczuwanajakodramatycznyupadekwnie-
byt,wnieistnienie.Nieadekwatnośćsłowawzględemintencjiwypowiedzimoże
zkoleidawaćpoczuciepowołaniadoistnieniaświatazniekształconego,okale-
czonego,sztucznego,niezdolnegodozaistnieniawpełni.Gdyniemasłowa,
niemateżwypowiadającegogopodmiotu.Niemaprzedmiotu,doktórego
sięonoodnosi,aniadresata,doktóregojestskierowane.Abyświatzaistniał,
musionzostaćnietylkopomyślany,wyobrażony,leczrównieżopowiedziany.
Językzatembyłbydlaromantykówstrukturądialektyczną,wobrębiektórej
myśleniesubiektywne(jednostkowe)konfrontowałobysięzwyobrażeniami
obiektywnymi(zbiorowymi).Wwynikutejkonfrontacjipowstawałybypojęcia
(słowa)składającesięnarzeczywistośćjęzykową.Wtymduchuprojektował
szczegółyswojejfilozofiimowyjedenzczołowychlingwistówprzełomuXVIII
iXIXwieku,WilhelmHumboldt.
Żaden[ł]gatunekwyobrażeń-pisał-niemożebyćtraktowanyjakobiernalitylko
kontemplacjaistniejącegojużprzedmiotu.Działaniezmysłówmusisięsyntetycznie
złączyćzwewnętrznączynnościąumysłuiztegopołączeniaodrywasięwyobrażenie,
stajesięwobecsubiektywnejsiłyobiektemijakotakinanowopostrzegane,znów
doniejpowraca.Dotegojednaknieodzownyjestjęzyk.Gdybowiemdziałanieumy-
słuprzecierasobiedrogęprzezwargi,jegowytwórpowracadoucha.Wyobrażenie
przenosisięwięcwrzeczywistąobiektywność,aprzecieżniezostajeodebranesubiek-
tywności.Tegopotrafidokonaćtylkojęzyk;abeztegoprzenoszeniawobiektywność
powracającądopodmiotu,nawetwmilczeniuprzebiegającegozawszeprzywspół-
udzialejęzyka,utworzeniepojęcia,atymsamymwszelkieprawdziwemyślenie,jest
niemożliwe.Niezależniejużzatemodkomunikacjimiędzyczłowiekiemaczłowiekiem,
mówieniejestkoniecznymwarunkiemmyśleniajednostkiwodosobnionejsamotno-
ści.Wzjawiskujednakjęzykrozwijasiętylkospołecznie,aczłowiekrozumiesam
siebietylkowtedy,gdywypróbujenainnychzrozumiałośćswychsłów.Obiektywność
bowiemsięzwiększa,gdysamodzielnieutworzonesłoworozbrzmiewaponownie
zcudzychust.Subiektywnośćjednakniczegoprzeztonietraci,gdyżczłowiekzawsze
odczuwawspólnotęzczłowiekiem;anawetzostajeonawzmocniona,ponieważ
wyobrażenieprzemienionewjęzyknienależyjużwyłączniedojednegopodmiotu
15
.
15
W.Humboldt,Rozmaitośćjęzykówarozwójumysłowyludzkości,przekładiwprowa-
dzenieE.M.Kowalska,Lublin2001,s.102-103.
