Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
MickiewiczwobeckierunkówmyśleniaojęzykuwXVIIIiXIXwieku
źródłamicennychinformacjipozostajązaśpraceZenonaKlemensiewicza3,
ZofiiTrojanowiczowej4iBarbaryBogołębskiej5.
AbyprześledzićstosunekMickiewiczadoretoryki,należyodnotować,
żetajnikiwymowyzacząłonzgłębiaćjużpodczasnaukiudominikanów
wNowogródku.JakwskazałabowiemRenataMajewska,nznajomośćlitera-
turyantycznejniemogłaobyćsiębezwiedzyozasadachretoryki”6.Takwięc
wtrzeciejklasieszkołypowiatowejnpoetauczyłsięprawdopodobniezpodręcz-
ników:anonimowegoRetorykaczylisztukakrasomówcza-napisanałatwym
iprostymsposobemdlaużytkuuczącejsięmłodziwszkołachiwdomuoraz
innych,autorstwaksiężyNeriuszaGolańskiegoiGrzegorzaPiramowicza”7.
Byłytoodpowiedniorozprawy:OwymowieipoezjiorazWymowaipoezja
dlaszkółnarodowych8.Znaczącepogłębieniewiedzywprzedmiocieretoryki
nastąpiłonaUniwersytecieWileńskim,gdyMickiewicztrafiłpodopiekę
naukowąprofesorawymowyipoezji,LeonaBorowskiegoorazspecjali-
stywzakresiefilologiiklasycznej,GotfrydaErnestaGroddecka.Inspiracje
wynikającezprzyswajaniaprzekazywanejprzeznichnaukimożnadostrzec
wpoetycewczesnychutworówpisarza,atakżewprzemówieniachfilomac-
kich,które,jaksłuszniepodkreśliłaZofiaTrojanowiczowa,bardzoróżniłysię
nodpóźniejszychjegowystąpień”9.Mityantyczne,topikazwiązanaznaturą
iżyciemludzkimuzależnionymodcyklicznychzmianpórroku(Zimamiej-
ska,1817),argumentacyjno-perswazyjnytokwypowiedzipodmiotulirycznego
(Jużsięzpogodnychniebios…,1818),wzniosły,pochwalnystylwiersza(Oda
domłodości,1820)-totylkoniektórecechysytuującemłodzieńczątwórczość
Mickiewiczawbezpośredniejbliskościprawidełszerokopojętejretoryki10.
JednakjużwtekstachzokresupoprzedzającegoBalladyiromansepoja-
wiałysięznamionakrytycyzmuwobecnwymowy”jakośrodkajęzykowego
niezdolnegowyrazićgłębiuczućimyśliczłowiekawrażliwego,próbującego
konkretyzowaćmarzeniaitęsknotyzrodzonewwynikudoświadczeńducho-
wych.WPieśniflaretówodnajdujemytakieotoprzekonanie:
3
Z.Klemensiewicz,Mickiewiczwdziejachjęzykapolskiego,w:tegoż,Wkręgujęzyka
literackiegoiartystycznego,Warszawa1961,s.233-279.
4
Z.Trojanowiczowa,OprzemówieniachMickiewicza,nTekstyDrugie”1995,z.6,s.137-147.
5B.Bogołębska,Romantycznymodelretorykiinaukiostylu.Przeglądproblematyki,nActa
UniversitatisLodziensis.FoliaLitterariaPolonica”1998,t.1,s.139-152.
6R.Majewska,nDiscepuerlatine!”…,s.19.
7Tamże.
8F.N.Golański,Owymowieipoezji,Warszawa1786;G.Piramowicz,Wymowaipoezja
dlaszkółnarodowych,cz.1-3,Kraków1792-1819.
9Z.Trojanowiczowa,OprzemówieniachMickiewicza…,s.140.
10Retoryki-wartododać-legitymującejsiędługąizróżnicowanątradycją,pielęgnującej
wzorcekrasomówczenietylkoArystotelesa,Demostenesa,KwintylianaczyCycerona,lecztakże
kaznodziejówchrześcijańskich,takichjakPiotrSkargaiJacques-BénigneBossuet.
