Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MickiewiczwobeckierunkówmyśleniaojęzykuwXVIIIiXIXwieku
Istniejąjednakżemówcy,kaznodzieje,którychdziałalnościnapoluora-
torskimiliterackimniedasięsprowadzićdopoziomuszkolarstwaigrafoma-
niiGottscheda.SpośródnichMickiewicznajwiększąestymądarzyłCycerona
iPiotraSkargę.Pierwszemupoświęciłoddzielnewykładywkursieliteratury
łacińskiej,wygłaszanewAkademiiwLozannie,drugiemu-obszernąpre-
lekcjęXLpierwszegocykluLiteraturysłowiańskiej.Zwykładówlozańskich
oCyceroniezachowałysięwypisypoetyzdziełaConyersaMiddletonaŻyciorys
M.TuliuszaCycerona(TeHistoryoftheLifeofM.TulliusCicero,1741)oraz
zapiskisłuchaczaodzwierciedlającestosunekMickiewiczadosztukikrasomów-
czejrzymskiegoretora.WśródwypisówzMiddletonazwracauwagękrótki
wywódetymologicznydotyczącyimieniaautoraFilipik.nImięCycero-zano-
towałprofesor-pochodziodcicer:cieciorka,jakwszystkieimionastarych
rodzinrzymskich,osiadłychprzeważnienaroli”(VII,227).Antroponimyiich
źródłosłowyinteresowaływięcpoetę,jużzanimpowstałyjegodatowanenalata
1841-1843pomysłyetymologiczne.Ustalaniepochodzenianazwyosobowej
kojarzonejzncieciorką”,roślinąstrączkową,któramiałałączyćródwielkiego
mówcyztradycjamirolniczymi,stanowiłobyniechybniezabieguatrakcyjnia-
jącyprelekcję.Niewiadomojednak,czyomawianakwestiazostałaporuszona,
gdyżwzachowanejnotatcezwykładówniemaoniejmowy.
Zapiskisłuchacza,skrótowe,miejscamichaotyczne,wtleprezentacji
drogiżyciowejCyceronaukazujązaryscałejkulturyoratorskiejRzymuijego
poprzedniczkiwtymprzedmiocie-starożytnejGrecji.Jeśliwierzyćstenogra-
mowi,Mickiewicz,jakprzystałonanauczycielaakademickiego,przedstawił
zagadnienieretorykidiachronicznie,nieoceniającgozpunktuwidzeniapoety
romantycznegoczyteżczłowiekaXIXwieku.Zauważył,żezarównoludgrecki,
jakirzymskiwpierwszymokresieswojegoistnieniapochłoniętybyłdziała-
niem:nLudzieidądobitwy,podniecającsię,aleprzytymnierozprawiają”
(VII,233).Wokresiedrugim,gdypojawiająsięmiędzynimiróżnicezdań,
rodzisięnwymowapolityczna”(VII,233-234).Wtrzecimzaśdopiero,kiedy
społeczeństwo,njakgdybywątpiłoosobiesamym”,roztrząsaswojąprzyszłość,
dogłosudochodzinnajwyższawymowa”(VII,234).Mickiewiczuczyniłwten
sposóbretorykęważnymskładnikiemfilozofiihistorii,uznał,żerozwijasięona
wrazzewzrostemsamoświadomościposzczególnychnarodów.Mimouwag
krytycznychkierowanychwcześniejpodjejadresem,wwykładachlozańskich
doceniłjejrolędziejowąiudziałwdoskonaleniukulturyeuropejskiej.
WrelacjisłuchaczawykładówoCyceroniepojawiłysięnazwiskawiel-
kichoratorów,m.in.Peryklesa,Arystotelesa,Demostenesa(Mickiewicz
miałnapisaćonimnnieznanądziś”tragedię)12,KatonaStarszegoCenzora,
MarkaAntoniusza,SerwiuszaGalby,Hortensjusza.Omawianesąróżnestyle
12Zob.Z.Trojanowiczowa,OprzemówieniachMickiewicza…,s.140.
