Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
MickiewiczwobeckierunkówmyśleniaojęzykuwXVIIIiXIXwieku
[ł]Henryk,jakbypodprzymusemprzemawiającwierszami,nierazzastanawiasię,
ilemawładzynadsłowem,ailesłowonadnim.Wchwilisilnegoupojeniaalkoho-
lemorazideąprzyszłejwładzykrólewskiej,prawiebezpośrednioprzedobaleniem
Króla-Ojca,naszbohatermówi:Słowa/Zdradzieckołącząsięzaplecami,/Itonie
mymówimysłowa,leczsłowanasmówią,/Zdradzającnasząmyśl,którateżzdra-
dza/Naszezdradzieckieuczucie(a.II,108-109)22.
Kłamstwu,zdradzietowarzyszyzkoleipoczucieosamotnienia(nSamot-
ność-cóżpoludziach,czymśpiewakdlaludzi?”)Mickiewiczowskiego
bohatera,któryn»szaleje«,wolbrzymimnapięciuuczuciowym,kontaktu-
jącsięzeświatemdlainnychniedostępnym”23.Stantenpogłębiajeszczeto,
żewImprowizacjimamydoczynieniazpodwójnymkłamstwem,zezwielo-
krotnionązdradą.Nietylkonjęzykkłamiegłosowi”,lecztakżengłosmyślom
kłamie”.Abyzrozumiećformułowanąprzezbohateraideę,trzebazastano-
wićsię,czymwistociejestówngłos”.WedługWandyAchremowiczowej
nwyrazugłosMickiewicznajczęściejużywajakosynonimuwyrazów-słowo,
mowa”
24
-zgodniezezwyczajemjęzykowymXVIIIwiekuitradycjąbiblijną
25
.
Autorkaprzytoczyłakilkaprzykładówtakiegoużyciawyrazu,m.in.wGrażynie,
IVczęściDziadów,wierszuDoprzyjaciółMoskali.Zauważyłajednak,żenie-
kiedygłosmożebyćuMickiewiczatożsamyzdźwiękiem(sonetyWidzenie
sięwgaju,Dobranoc;Księginarodupolskiegoipielgrzymstwapolskiego;
IIIczęśćDziadów;PanTadeusz)26.Dotychrozważańnależydołączyćjesz-
czejednąewentualność-zakłamanygłosmożebyćrozumianyjakofałszywy
nton”wypowiadanychsłów.ZImprowizacjidowiadujemysięonłamaniusię”
myśliwsłowach,onpochłanianiu”ichprzezsłowa,ondrżeniu”słównad
nimi.Wyglądatotak,jakbysposóbmówienia,ton,niepasowałdotreści,
którejednostka(zwłaszczaartysta)usiłujeformułowaćwjęzyku.Alengło-
sowi”kłamieteżnjęzyk”,którymożnapostrzegaćjakoskonwencjonalizo-
wanysystemznaków,jakżeczęstobezradnywobecwrażliwościczłowieka
romantycznego,bogactwajegomyśliiuskrzydlonejwyobraźni,wykra-
czającejdalekopozagranicesztuczniespreparowanychzasadiprawideł
stylistyczno-gramatycznych.
22R.Fieguth,Słowo,sacrumiwładza.KomentarzedonŚlubu”Gombrowiczaijegotradycji
romantycznych,nTekstyDrugie”1995,z.1,s.19.CytatzeŚlubupochodzizwydania:W.Gom-
browicz,Dziełazebrane,t.5:Teatr,Paryż1971.
23
M.Grabowska,nPrimulaveris”romantyzmupolskiego.W150rocznicępierwszego
wydaniaA.MickiewiczanPoezji”,T.1,nRocznikTowarzystwaLiterackiegoimieniaAdama
Mickiewicza”1971,t.6,s.74.
24W.Achremowiczowa,UwagiorolidźwiękuwpoezjiMickiewicza,nRocznikiHumani-
styczne”1954/1955,t.5,s.111.
25Zob.tamże,przyp.22.
26Zob.tamże,s.111-113.
