Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
MickiewiczwobeckierunkówmyśleniaojęzykuwXVIIIiXIXwieku
abyjęzyknprzeleciałwszystkoduchaskrzydłem”.Wezwanietomożnauznać
zaparalelnedoMickiewiczowskiejtroski,bynpromienie[ł]ducha”umiesz-
czonewpieśnitrafiłyniezafałszowaniedoserciumysłówodbiorców.
IMickiewiczowi,iSłowackiemuszłozatemoto,byjęzykwyrażałprawdy
duchowe,bydotykałistotybytupojmowanegonasposóbromantyczny.
Postulattenjednakuważalioni,podobniejakinniprekursorzyiprzedstawiciele
nowegoprąduwliteraturzekońcaXVIIIorazpierwszejpołowyXIXwieku,
zatrudnylubniemożliwydozrealizowania.Jakżebowiemzapomocąskoń-
czonego,zracjonalizowanegosystemuznakówwyrazićto,conieskończone,
irracjonalne,metafizyczne,ulotneimgliste?nSłowa-pisałNovalis-są
zawodnymśrodkiemantycypacjizrozumieniaichprzezsłuchacza-niepew-
nymnośnikiemokreślonego,specyficznegobodźca”30.Tensampoeta-filozof
winnymmiejscułagodziłswójlingwistycznysceptycyzm,wyrażającnadzieję,
żewspomnianąsemantyczno-ekspresyjnąnzawodność”mowyudasięprze-
zwyciężyć,jeżelijęzykzaczniebyćpostrzeganyjakoformaobjawianiasięducha
wświecie,jakoprzejawindywidualizmuwmyśleniu,konstruowaniuidei.
Każdyczłowiek-zanotowałNovaliswjednymzfragmentówzwanychPoetycyzmami-
maswójwłasnyjęzyk.Językjestwyrazemducha.Indywidualnejęzyki.Geniuszjęzyka.
[ł]Bogactwoieufoniakażdegojęzyka.Prawdziwywyrazczyniideęjasną.Skoro
tylkomamywłaściwenazwy,zarazemmamyidee.Przejrzysty,przewodniwyraz31.
Wtenosobliwydyskursorelacjachmiędzysłowematreścią,którąpoten-
cjalniepowinnoonoprzekazywać,wpisałsiętakżeNorwid.Wartozwrócić
uwagę,żedlategopoetybardziejniżestetycznewalorynpoezji”inwymowy”
liczyłosięto,byzarównoliteratura,jakiretorykastanowiłydomenękształ-
towaniasięuczciwych,rzetelnychrelacjisemantycznychmiędzywypowiedzią
ajejprzedmiotem.JózefFertdostrzegł,żewpostulacie,bynOdpowiednie
daćrzeczy-słowo!”,przedstawionymwwierszuZawstęp.Ogólniki,nie
idzieonumiejętnośćdobraniaodpowiednichfigurretorycznych”
32
.Nawiązując
domottaotwierającegopoematRzeczowolnościsłowa,astanowiącego,według
ocenybadacza,polemikęzestetykąklasycystyczną
33
,stwierdziłon,żen»odpo-
wiedni«totuprzedewszystkimzgodnyzrzeczywistością,aleteżjejgodny,
gdyżwszystkotu»Boskiegocośbierzewsię«-jakpowiedzianowKolébce
30Novalis,Fragmentylogologiczne[A],w:tegoż,UczniowiezSais…,s.172.
31Novalis,Poetycyzmy…,s.221.
32J.Fert,Wstęp,w:C.Norwid,Vade-mecum,oprac.J.Fert,Wrocław1990,s.LXVII.
33
nSą,którzyuczą,iżdlapoezjitrzebaprzedmiotów,któreniebyłybysucheiniewdzięczneł
Poezjata,co,ażebybyłapoezją,potrzebujeprzedmiotówniesuchychłiczekanawdzięczne,
nienależydomojejkompetencji”.C.Norwid,Pismawszystkie,t.3:Poematy,red.J.W.Gomu-
licki,Warszawa1971,s.557.
