Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
MickiewiczwobeckierunkówmyśleniaojęzykuwXVIIIiXIXwieku
Uczyniłonjęzykjednymznajważniejszychprzedmiotówrefleksjifilo-
zoficznej.Zaakcentowałtakżepotrzebęzrewidowaniawiedzynatematjego
genezy.TowłaśnieRozprawaopochodzeniujęzykazawierapowtórzonąprzez
Mickiewiczatezę,żemowaniezostałaczłowiekowidana,leczwykształcił
jąonsamodzielnie.Argumentem,któryHerderprzytoczył,bypotwierdzić
jejsłuszność,jestewolucjajęzyka.Gdybyzostałonnobjawiony”ludziom
przezistotęwyższą,musiałbybyćjużnapoczątkudoskonały.Tymczasem
podejmowanewXVIIIwiekubadaniaetnologiczno-lingwistyczne(głównie
nadpismemhebrajskim,wktórymzrazuniezaznaczanosamogłosek)wska-
zywały,żejęzyknjesttymbardziejnieartykułowanyimbliższyjestswego
początku”56.n[ł]ztegowynika-pisałHerder-żeniejestonwymyślony
przezwyższąistotędladwudziestuczterech[!]literiliteryterazemznim,
leczżebyłyoneznaczniepóźniejszą,niezbytdoskonałąpróbąustanowienia
kilkupunktówpomocnychdlapamięci,iżepowstałyoneniezlitergrama-
tykiboskiej,leczzdzikichdźwiękównieskrępowanychnarządówmowy”57.
Hipotezaoboskimpochodzeniujęzykabyłabywięc-jaktoująłfilozofwkon-
kluzjirozprawy-nzatajonym,eleganckimnonsensem”
58
.Identyfikującpojęcie
tzw.szkołyindywidualistycznejzpoglądem,żenczłowiekwyrobiłsobiemowę
samzsiebie,ćwiczeniemswychorganów”,Mickiewicznawiązywałwisto-
ciedoustaleńHerdera,któryzrewolucjonizowałmyślenieogeneziejęzyka,
uwolniłjeodkontekstówreligijnychimistycznych,askojarzyłzrozumnym
dążeniemludzkościdopoznawaniaioswajaniaotaczającegoświata.
WprelekcjiVIIodbijasięm.in.Herderowskamyślopowstaniujęzyka
wwynikuumysłowegorozwojuczłowieka.nJęzykipoczynająsięodsłów
wyrażającychpotrzebyżycioweiprzedmiotyzmysłoweiwznosząsiędopojęć
oderwanych”-wyjaśniłMickiewicz.Stwierdzenietokojarzysięzprzedsta-
wionymwRozprawieopochodzeniujęzykapojęciemludzkościjakosensorium
nnp.Herder(psychologizmisocjologizmwjęzykoznawstwie),apóźniejHumboldt.Natomiast
reprezentantemdrugiejszkoły,racjonalistycznej,byłjeszczewXVIIIw.CharlesdeBrosses
(1709-1777),którytwierdził,żejęzykjesttworemwyłącznieludzkim,apóźniejFranzBopp
(1791-1867)traktowałjęzykjakoorganizmbiologiczny”(VIII,643).GdybyHerderiWilhelm
Humboldtrzeczywiściemielireprezentowaćnszkołętradycjonalistyczną”,takjakrozumiał
jąpoeta,musielibysięopowiadaćzateoriąonobjawieniu”języka,ojegoboskiejproweniencji.
Tymczasembylioni(zwłaszczaHerder)nastawienidoniejsceptycznie.Trudnoteżzgodzićsię
zzasugerowanąwobjaśnieniachrzekomąsprzecznościąmiędzycharakterystycznymdlapierw-
szejzenszkół”npsychologizmem”czynsocjologizmem”językoznawczymawłaściwymdrugiej
przekonaniemotym,żenjęzykjesttworemwyłącznieludzkim”.Poglądytenp.wwywodzie
Herderaopochodzeniumowyzgodniezesobąkoegzystują.NiemogłybyzatemdlaMickiewicza
stanowićpodstawydomówieniaodwóchniezależnychnszkołach”.
56J.G.Herder,Rozprawaopochodzeniujęzyka…,s.68-69.
57Tamże,s.69.
58Tamże,s.173.
