Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Mickiewicziświatżydowski
wrozpaczywywołanejsrożeniemsięzimyiogromemponiesionejklęski.
OficerowieiżołnierzedumnejWielkiejArmiiszli
wczapachwielkich,futrzanych,wsalopach,spódnicachkobiecych,
wchustkachiszalach,nawetbardzokosztownychlubwłachmanach
isiermięgachchłopskich.Jednimieliprostekożuchy,drudzyderyiko-
cewełniane,cipłaszczeżołnierskieopaloneprzyogniachbiwaków.Itak
opierającsięnakijach,znogamispowiniętymirozmaitymipłachta-
mi,ztrudnościątylkowlecsięmoglipośniegu.Uczucialudzkiemię-
dzytymibiedakamizamarły.Przyjacielodmawiałprzyjacielowimiejsca
wwózku,nasankach,nietroszczącsię,żegoskazujenaśmierć.Tru-
pamiikonającymibyłydrogiwymoszczone.
17
Wpodobnymduchuwydarzeniaowegotragicznegoodwrotuwspo-
minałAleksanderFredro.WpamiętnikuTrzypotrzylakoniczniepisał,jak
fiŻydziwyszczególnialisięsrogością,właściwątylkotchórzomipodłym,
wyrzucalichorychnaulicęalboichzabijalibezwielkiegozachodu,jeżeli
spodziewalisięjakiejzdobyczywpieniądzachlubwjakimkosztowniej-
szymmundurze”.
18
Natomiastinnypamiętnikarz,weterannapoleońskichkampanii,
generałKazimierzTański,któregowspomnieniatoponadstostron
drobiazgowej,choćniewolnejodomyłekrelacjizkolejnychwojen,nic
niepiszeookrucieństwachżydowskichnaWileńszczyźnieprzełomu
1812/1813roku.Lakonicznienadmieniatylkoofinieprzyjemnościach”,
jakichdoznawaliżołnierze:fiIdąckrajemniezniszczonymjeszczeprze-
chodamiwojsk,postępującwporządkuiszykubojowym,niedozna-
łemżadnychnapaściitychnieprzyjemnościodmieszkańców,których
potemdoznawałypostępującezanamiresztkirozbitejWielkiejArmii
francuskiej”.
19
Wróćmyrazjeszczedofilomatów.Zwyczajemichzebrańbyłanie
tylkoprezentacjawłasnychpłodówliterackich,alerównieżich,niekiedy
17Tamże,s.10.
18A.Fredro,Trzypotrzy.Pamiętnikizepokinapoleońskiej,oprac.H.Mościcki,Warszawa
1922,s.46.
19K.Tański,Piętnaścielatwlegionach,Warszawa1905,s.88.Jakociekawostkęprzy-
wołajmyfragmentwspomnieńświadczącychotym,żetolerancjawobecŻydówmoże
byćprzedmiotemdumy.WPamiętnikachgenerałDezyderyChłapowskiwspomina,
jakpodczasobiaduspożywanegorazemzNapoleonemwgrudniu1807rokuprze-
pytywanybyłprzezcesarzazróżnychdziedzin.fiNareszciesięoŻydówzapytał.
–Myślał,żeonizAzjidonasprzybyli.Odrzekłem,żeprzeciwnie,odzachodu,wte-
dykiedyichniemalzcałejwypędzonoEuropy,boprzodkowienasizawszenajwięk-
sząmielidlawszystkichwyznańtolerancją.”(D.Chłapowski,Pamiętniki,Poznań1899,
CzęśćI,s.6).
