Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
MarcinPoręba
żadnepojęcie,leczsamanapotkanawdoświadczeniurozmaitość.Kant
podkreślanadtojakospecyfikędoświadczeniaestetycznegoto,nie
znajdujeonoujściawpowstaniużadnegonowegopojęcia,leczniejako
spełniasięwsamymruchurefleksji,podążaniawróżnychkierunkach
podrogachrysującychsięwobrębienaocznejrozmaitościbędącejjej
przedmiotem.Jesttakwkażdymraziedopóty
,dopókidoświadczenie
pozostajeczystymdoświadczeniemestetycznym.
Spróbujęteraz,wychodzącodtegoKantowskiegopojęciadoświad-
czeniaestetycznego,wypracowaćzaryspewnegoinnegopojęcia:poję-
ciadoświadczeniafilozoficznego.Zacząćnależyodtego,żeuderzającą
cechąpojęciaKantowskiegojestjegorelatywizacjadopewnejzmysło-
wodanejrozmaitości.Wiążesięonaściślezjegokoncepcjąnaoczności
jakozawszezmysłowej(wprzypadkunskończonychistotrozumnych”),
tj.zależnejodpobudzeniaumysłuprzezcośodeńróżnego.Tymczymś
wszczególnościmogąbyćjegowłasnestanywówczasmamydoczy-
nieniazezmysłemwewnętrznym6.Gdypróbowanoodpowiedziećna
pytanieopowodytegoKantowskiegoutożsamienianaszejnaoczności
znaocznościązmysłową,zwykleupatrywanoichwjegokoncepcjipo-
znaniaiumysłuludzkiegojakopoznaniaiumysłuskończonego.Jak
sięwydaje,takwłaśniewidziałtosamKant,gdyzmysłowąnaoczność
przeciwstawiałproblematycznejnaocznościintelektualnej,nintelektowi
oglądającemu”,któremuprzypisywałatrybutybliskieboskim.Naocz-
nośćintelektualnatotakanaoczność,którapodwzględemwłaściwej
jejrozmaitościniezależyodpobudzeniazmysłowego,leczsamaową
rozmaitośćwytwarza7.Dlaczegojednakcośtakiegomiałobybyćnam
zzasadyniedostępne?Odpowiedzinatopytanienależymoimzdaniem
szukaćwKantowskimpojęciudoświadczenia(tymrazemnietylkoes-
tetycznego,leczdoświadczeniawogóle)jakoostatecznieodnoszącego
siędorzeczywiścieistniejącychwprzestrzeniiczasie,fizycznychprzed-
miotówiichwłasności,składającychsięnato,conazywaonnprzyrodą”.
Wodniesieniudotakrozumianychprzedmiotówprzypisywanieczło-
wiekowinaocznościinnejniżzmysłowafaktycznieoznaczałobyzacie-
raniegranicymiędzytym,coludzkie,atym,coboskie.Samojednak
zawężeniepojęciadoświadczeniadodziedzinyprzyrodywydajemisię
jednaknieuprawnione,choćzrozumiałezuwaginaprzynależnośćKanta
6Zob.tamże,s.111.
7Zob.tamże,s.94,135–136.