Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
ZbigniewKaźmierczyk
morodności(odwieczności)iautonomiibiegunaZłaorazwpozbawieniuomnipo-
tencjibiegunaDobra.WballadowejwersjikolizjiRzeczypospolitejiBcarazRusi”
BóginterweniujewŚwitezi,ratujereligijnemiastopodpowierzchniąjeziora,ale
najegopowierzchnipanujediabełilarwy.KazimierzMoszyńskiludowąsuwe-
rennośćbiegunówDobraiZła,BogaiCzartanazwałpoleskimdualizmem32,przy-
pisującmureliktowośćprzedchrześcijańską.Możemypowiedzieć,żetradycjona-
lizmromantyczny,czylikultywowanietradycjirycerskiej,reaktywowałreliktowe
podłożesłowiańskiejludowości.Ludowepojęciesamorodnegoisamowolnego
ZłazgadzałosięzromantycznymdoświadczaniemRosji.DrogaMickiewiczado
radykalnegodualizmuprowadziprzezRzeczypospolitąrycerską.DrogaMiłosza
domanichejskiegodualizmuwiedzieprzeznaturę.Pierwszynapodłożutegore-
liktowegodualizmuosadziłsłowiańskąpsychomachię,czylikolizjęrepublikań-
skiejRzeczypospolitejzautokratycznąRosją,drugizastosowałkluczsłowiańskie-
gomanicheizmudorozpoznaniaRosjinieskonfigurowanejopozycyjniezPolską.
WświetleirańskiejetnogenezySłowianumocowanejnapodstawieteznowo-
żytnegojęzykoznawstwa,mediewistyki,religioznawstwa,etnografiiiarcheologii
binaryzmświataludowegowyjaśnionyjestjakosukcesjairańska.Dualizmten
zachowujereliktowąpamięćwierzeńzaratusztriańskich,azwłaszczadualizmu
teologicznegoOromazaiArymanazaszczepionychSłowianomwczasieponadty-
siącletniegosąsiadowaniazludamiirańskiminapółnocnymbrzeguMorzaCzar-
negoinadśrodkowymDnieprem33.Mickiewiczolodzyoddawnazwracająuwagę
nazwiązekpoematuMickiewiczaArymaniOromaz(1830)zDziadamidrez-
deńskimi.WświetleirańskiejetnogenezyWielkaImprowizacjaKonradawIII
częściDziadówprzedstawiaerupcjępodświadomychwierzeńteologicznychSło-
wian.Jestwyrazempowszechnejskłonnościdoinwersjiteologicznej,wyrazem
radykalizmuwodpowiedzinapytanieundemalum?Wodniesieniudodziejów
Mickiewiczudzieliłodpowiedzijednoznacznej:Złobierzesięstąd,żewładający
światemBógjestCarem!PotęgaZłaBożegopozwalaszukaćirańskichantece-
dencjitegodualizmuwprasłowiańskimpojęciuCzarnegoBoga-odnotowanego
wKronicesłowiańskiejzXIIwiekuautorstwaniemieckiegoproboszczaHelmol-
da.Mickiewiczjednakodtworzyłwdramaciestrukturęśredniowiecznegomora-
litetu:przedstawiłBogaiAnioływopozycjidoDiabłaiczeredyduchów.Główne
oskarżenieBogaoto,żejestCarem,padazpodszeptuDiabła.Wkońcuprzybywa
KsiądzPiotr,egzorcysta,abyśmyniemieliwątpliwości,żetoDiabełprzezusta
KonradaoskarżałBogaStwórcęosprzyjaniezasadzierozumnościświata,podług
którejsilneZłozwyciężasłabszeDobro.Widzimyjednak,żechrześcijańskikaftan
bezpieczeństwapotrzebnyjestpoto,abyKonraddokonałobrazoburczejrewolty
32Zob.K.Moszyński,KulturaludowaSłowian,t.II,cz.1,s.702.
33IrańskąetnogenezęSłowianprzedstawiłemwrozdzialeWstępdomitologiisłowiańskiejMickie-
wicza,otwierającymksiążkę:SłowiańskapsychomachiaMickiewicza,Gdańsk2012,s.9-85.
