Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RosjaMickiewiczaiMiłosza
37
teologicznej,ażebywydobyłwpoleświadomościtreściciemnejteofaniidziedzi-
czonewzbiorowejniepamięciodPrasłowian.
WromantyzmienajwyraźniejkolizjaRzeczypospolitejiRosjireaktywuje
strukturęirańskiego,nieprzejednanegodualizmuprzechowanegowludowości.
MickiewiczwydobywagozeswejpodświadomościpoprzezmediumKonrada.
Miłosz,porażonydarwinizmemorazgnostyckimdoświadczaniemegzystencjiod-
nalazłtendualizmniewludowości,leczwksiążkachreligioznawczych.Uroman-
tykadualizmtenzostałreaktywowanyprzezetosrycerskiiludowość:Historię
itradycjonalizm.Upoetydrugiejawangardy:przezNaturę.
CzyKonradpoegzorcyzmachKsiędzaPiotrastałsięchrześcijaninem?Wpraw-
dzieintronizujeBogajakoPanadziejów,alespodJegowładaniawyłączaRosję
jakozonęudzielnegoZła(zdaniemMiłoszapoematUstępwIIIczęściDziadów
jestzjadliwym,nawetnajzjadliwszympamfletemnaRosję,jakiwydałaliteratura
polska).Rosjaniejestterenempsychomachii.WRosjizeZłemniewalczyDobro.
Rosjajestbowiembiegunemsłowiańskiejpsychomachii,atoznaczy,żewopo-
zycjidoRzeczypospolitejjestwładztwemudzielnego,panującegoniepodzielnie
Zła.NaBteren”duszycaraAleksandraIgłosBogajużniedochodzi.Podobniejak
duszaNowosilcowajestonazaprzedanaZłemu.CarjestnarzędziemCzarnego
BogaSłowian,Rosjazaśjegowładztwemwstanienieustannej,niemożliwejdo
ohamowaniaekspansji.
PrasłowiańskiepodłożereliktowewyjaśniaobrazowośćMickiewicza.Naprzy-
kładobrazpustyniśnieżnejjakobiałejkarty,naktórejniewiadomo,czyBógna-
piszetreść,czyczarty.Jaksięokazujeczarty-budowniczyfundamentówPeters-
burgasłużącarowi.Ustanawiająwertykalnąośdemonologiczną:BógCar(Czarny
BógSłowian)-carRosji-piekło.NawetBruskiemuwieszczowi”okcydentali-
ściebudowniczyPetersburgajawiłsięjakoBcarknutowładny”.ZdaniemJerzego
FiećkitakżeBPiotrIzUstępujawisięjakopostaćjednorodnienegatywna,de-
moniczna,napołyszatańska”34.Zbudowałstolicęnadowódpodleganianatury
samowładnejwoli.Jesttostolicaosadzonanadiabelskichbagnach,zbudowana
natrupachtysięcyRosjan.ObrazparadywojskowejodbieranejprzezAleksan-
draIjestwielkąmetonimiąRosjijakoautokracjiabsolutnej.Leżyponiejnaplacu
dwadzieściatrupówżołnierzy,którzyzmylilikrokalbopopełniliinnybłąd,ale
przedstawienieurbietorbimusisięregularniepowtarzać.Powódź,którazalewa
Petersburg,niejestopatrznościowąinterwencją,leczskutkiemzbieszeniasięma-
34J.Fiećko,Mickiewiczowskiefigurycarów.Od„Dziadów”do„Prelekcjiparyskich”,[w:]Adam
MickiewiczaSlované,red.M.Balowski,Ostrava2008,s.187.ObrazowanieMickiewiczawynika
znadaniakolizjisłowiańskiejwymiarupsychomachii.JejregułępotwierdziłponownieFiećko,mó-
wiąc,żeMickiewiczB«Ideęrosyjską»,splecionązteorią«mongolizmu»,ideęabsolutnejsupremacji
samowładczegopaństwanadżyciemnaroduprzeciwstawił«ideipolskiej»,opartejnazasadziewol-
nościitenkonfliktuznałzakluczowydlalosówcywilizacji”.J.Fiećko,MiłoszczytaRosję-tropem
Mickiewicza?,[w:]ObrazRosjiwliteraturzepolskiejXXwieku,red.A.Jarzyna,Z.Kopeć,Poznań
2014,s.524.
