Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Teoretycznąkwestiąistotnąwkontekścierozważańnadwykorzystaniem
sztukikościelnejwdyskursachwspólnototwórczych,szczególniezaśnaro-
dowych,jestrelacjamiędzyreligiąanacjonalizmem.Wliteraturzezazna-
czyłosiękilkazasadniczoodmiennychperspektyw.ElieKedouriepocząt-
kowopostrzegałówzwiązekjakoantagonistyczny,widzącwnacjonalizmie
nowoczesną,świeckąideologięwypierającątradycyjnereligijnesystemy
przekonań53.RównieżAndersonwiązałtryumfalnypochódnacjonalizmu
zdekompozycjąstarychwspólnotsakralnych,wskazującrównocześniena
wpływtychostatnichnakształtowaniesięnarodów54.Wpóźniejszejpra-
cyKedourie’gopojawiłsiępoglądodmiennyodpierwotnieartykułowane-
go.Badaczzjednejstronyzwróciłuwagęnamożliwośćkoniunkturalnego
wykorzystywaniareligiiprzeznacjonalistów,zdrugiejuznałnacjonalizm
zazsekularyzowanąformęchrześcijańskiegomilenaryzmu,azatemza
ideowegospadkobiercętradycjichrześcijańskiejheterodoksji55.Podążają-
cytropemintuicjiKedourie’goSmithzdecydowanieodrzuciłtenostatni
pogląd,wywodząc,żenacjonalizm-inaczejniżmilenaryzm-nieocze-
kujenadprzyrodzonejinterwencjiznoszącejistniejącyporządek.Zdecydo-
waniebliższepodobieństwałączyćmiałybygoztradycyjnymireligiami-
ichkoncepcjąsacrumirytuałamizbawienia56.Uczonyzapunktwyjścia
przyjąłDurkheimowskąfunkcjonalnądefinicjęreligiijakosystemuwierzeń
ipraktyk,rozróżniającegosacrumiprofanum,jednoczącegozwolenników
wmoralnąwspólnotęwiernych.Smithpodkreślałprzytymkluczowąrolę,
którąwanalizieEmile’aDurkheimaodgrywająrytuałyiceremoniemobi-
lizująceijednoczącewyznawcówioddzielająceichodinnychwspólnot57.
Uwzględniajączarównofunkcjonalne,jakisubstancjalnerozumieniereli-
gii,zaproponowałtrzypoziomyrozpatrywaniajejrelacjiznacjonalizmem.
Pierwszy,„oficjalny”
,wiążesięzbadaniemwpływuruchówreligijnychiin-
stytucjikościelnychnapubliczneartykułowanienarodowychcelówitożsa-
mości-wcentrumuwagiznajdująsięzatemproklamacjeirytuałypaństwa
ielit.Nadrugimprzedmiotemanalizystająsię„ludowe”manifestacjereli-
gijnychsentymentówinarodowychideałów.Natrzecim-świętepodstawy
narodu,przezktórerozumiećnależypodstawoweelementynacjonalistycz-
negosystemuprzekonań,odnoszącesiędoczterechwymiarów:wspólno-
ty,terytorium,historiiiprzeznaczenia.Natympoziomie-jakutrzymuje
53E.Kedourie:Nationalism.London1960.
54B.Anderson:Wspólnotywyobrażone…,s.25-31,46-47.
55E.Kedourie:Introduction.W:NationalisminAsiaandAfrica.Ed.E.Kedourie.Lon-
don1971,s.92-115.
56A.D.Smith:ChosenPeoples…,s.15.
57Ibidem,s.26-27.
27
