Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Nowaepokawhistoriiludzkości
jednostkamusiuzyskaćpewienzasóbmożliwości,spośródktórychmiałaby
wybierać.Wpierwszejfazienowoczesnościdotyczyłotoprzedewszystkim
pracyizawodów,aletakże(wmniejszymstopniu)sferykonsumpcji,zaintere-
sowańczystylużycia.Zczasem,wrazzzyskiwaniemosobistychprawprzez
corazwięcejróżnychgrupludności(kobiety,mniejszościetniczneczywyzna-
niowe),otwierałosięcorazwięcejmożliwościwsferzeedukacji,karieryżycio-
wej,poglądówpolitycznych,ideologii,aksjologii,anawetreligii.Tożsamość
jednostkiwwiększymstopniustawałasiękwestiąwyboru,indywidualnejkre-
acji,prywatnejdecyzjinieskrępowanejspołecznyminakazami.
Trzeciazasadatowywodzącasięwliniiprostejzoświeceniaipozytywi-
zmuracjonalność,czyliapoteozarozumu,cownowoczesnymujęciuoznacza-
łoimperatywkalkulacji,planowania,efektywności,obiektywizmu.Działania
ludzkiemiałyzostaćoczyszczonezemocji,uprzedzeń,przesądów,wierzeń,
subiektywnychwrażeńitp.Dotyczyłotozarównosferyorganizacjiistruktury
społeczeństwa,jakrównieżmentalnościikultury.Wobutychujęciachracjo-
nalnośćzostaładogłębniezanalizowanaprzezMaxaWebera.Jegozdaniem
nieodłączniezniąpowiązanajest,upowszechniającasięwXIXw.,gospodarka
kapitalistyczna.Osiąganiezyskówiakumulacjakapitału-którezasadni-
czymicelamitejgospodarki-wymagająbowiemracjonalnejkalkulacji,sta-
rannieprzemyślanegodoboruśrodków,którychzastosowaniemadoprowadzić
doosiągnięciatychcelów(Weber,2002,s.43-156).Najefektywniejszeokazu-
siętustrukturybiurokratyczne-opartenabezosobowychprocedurach,eli-
minującewszelkiewątkiosobisteczyemocjonalne,podporządkowanejaknaj-
sprawniejszemuosiąganiuzałożonychcelów.Worganizacjachbiurokratycznych
niemaludzizichniepowtarzalnąosobowością,tylkozastępowalniwyko-
nawcyobowiązkówprzypisanychdodanejpozycji.Wartozaznaczyć,żesam
Weberniebyłzachwyconyperspektywązamknięciaspołeczeństwawnżela-
znejklatcebiurokracji”,któramusiałaodebraćjednostkomichwolność,po-
mysłowośćczywręczczłowieczeństwo(tamże,s.693-726).
Zesferykapitalistycznegogospodarowaniaracjonalnośćrozprzestrzeniła
siętakżenainneobszaryżycia.Jakjużwspomniano,dotyczyławcorazwięk-
szymstopniurelacjipomiędzyludźmi,którebazowałynaopisywanejprzez
Tönniesawoliracjonalnej.Przykłademmożebyćsprawowaniewładzy,która
-podobniejakbiurokratyczneprzedsiębiorstwo-zostałaopartanabezosobo-
wychprawach,anie-osobistychprzymiotachpanującego(tamże,s.161-
167).Racjonalnośćobejmowałastopnioworównieżtesfery,któredotejpory
tradycyjniepodporządkowanebyłyreligiiiwierzeniom.Przybierałotopostać
nodczarowaniaświata”,czylisekularyzacjiorazdelegitymizacjiprzekonań
osadzonychnatradycyjnychwierzeniach,mitach,zwyczajach,myśleniu
25