Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp
miejskiegoikontrybucjiszwedzkich.Ichprzydatnościdowiodłajużwstępna
analizarejestrów.Wprzypadkutychdrugichokupantprzednałożeniem
podatkuwojennegosprawdzałbowiemwielkośćdanegoośrodka,awięcliczbę
domówidominującytypzabudowy;coistotne,budynkimurowanebyłytrak-
towanejakoświadcząceoprestiżuośrodkaizamożnościjegomieszkańców.
Natejpodstawiewojskaszwedzkieokreślałyzryczałtowanąsumępodatku
nakładanąnamiasto.Następniemagistratdzieliłtęsumępomiędzywłaści-
cieliinajemcównieruchomości,określająctymsamymmożliwościfinansowe
poszczególnychmieszkańców.Sposóbprocedowaniaszwedzkichwładzwoj-
skowychzainspirowałautorkędodalszychposzukiwańrejestrówpodatko-
wych,którenapodobnejzasadzieustalałyzamożnośćswoichmieszkańców
idookreśliłybyczynnikiopisującewielkiemiastaRzeczypospolitej(oprócz
dominacjizabudowymurowanejnaddrewnianą).Należałozatemsięgnąćpo
rejestryszosumiejskiego.
Obarodzajepodatkówbyłynakładanewpodobnysposób,tj.określano
kwotę,jakąmiałouiścićcałemiasto(ryczałt),apodziałnastawkidlaposzcze-
gólnychmieszkańcównależałdowładzmiejskich,którebyłytakżeodpowie-
dzialnezapobórnależności.Różnybyłnatomiastpowódpoborutychświad-
czeń.Szosmiejskiprzeznaczanonabieżącepotrzebymiasta,podczasgdy
kontrybucjebyłypodatkamiwojennymi,nakładanyminaokupowanemiasto
wcelunp.zaopatrzeniaarmii.Różnabyłarównieżichwysokość-pobierano
pojedyncząstawkęszosulubjejwielokrotność(dupla,tryplaitd.),jeślisytu-
acjafinansowamiastategowymagała9.Zkoleikontrybucjenakładanowtedy,
gdyokupantwidziałtakąpotrzebę-dopókiarmiaszwedzkaprzebywałana
swoimterytorium,obowiązekzaprowiantowaniabyłrealizowanyprzezpań-
stwoszwedzkieiregulowałygomiejscowenormy;sytuacjaulegałazmianie,
gdywojskowyruszałonawojnę.Abyzapobiecproblemomaprowizacyjnym,
powoływanoKomisariatGeneralny,któregozadaniembyłozaopatrywanie
armiiwżywność,organizacjatransportów,ściąganiekontrybucjiidanin
wewspółpracyzwładzamicywilnymiiwojskowymi(zgodniezzasadą,że
„wojnamawyżywićsięsama”),atakżeregulowanieżołdu
10
.Planowanie
służbyzaopatrzeniowejbyłoopartenadoświadczeniach,któreSzwedzizdo-
byliwczasiewojnytrzydziestoletniejwNiemczech,anastępnieudoskonalili
9Por.Wrocławskieksięgiszosuzlat1370-1404,wyd.M.Goliński,Wrocław2008;Księgi
szosuiwykazyobciążeńmieszkańcówStaregoMiastaToruniazlat1394-1435,wyd.K.Mikulski,
J.Tandecki,A.Czacharowski,Toruń2002.
10
S.Grauers,StosunekszwedzkichipolskichsiłzbrojnychpodczasWielkiejWojnyPółnocnej,
„StudiaiMateriałydoHistoriiWojskowości”1976,t.20,s.124-125;K.Wagner,Szwedzkaoku-
pacjaStarejWarszawywźródłachnarracyjnych1702-1705,w:Nazgóryupatrzonychpozycjach,
red.B.Międzybrodzkiiin.,Warszawa-Zabrze2011,s.175-184.
