Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjapowieścisensacyjno-kryminalnejijejbohaterówwepocesowieckiej
33
dziłosłowowstępnedyrektorawydawnictwaGosizdatreklamującegoksiążkę
jakowzorzecgatunkurewolucyjno-awanturniczego.Wewstępieznalazłysię
równieżrozważaniateoretyczneMariettySzaginianokreślającewytycznedla
powieścizwanejnczerwonympinkertonem”.Jejcelem,wedlesłówautorki,jest
wykorzystaniekliszischematówkryminałówzachodnioeuropejskichwwal-
cezniszczycielskimisiłamiimperializmuorazfaszyzmulat20.XXwieku
58
.
Głównybohaterpowieścitoamerykańskirobotnik,założycielzwiązkurobot-
niczegoMess-Mendrozpoczynającegowalkęzfaszyzmemiprzeciwnikamiidei
socjalistycznej.Wksiążce,opatrzonejpodtytułempowieść-bajka,niebrakuje
elementówfantastycznychwpostaciożywionychprzedmiotówpomagających
robotnikomwwalce(samootwierającesięzamkiwdrzwiach,podsłuchujące
ściany,ukrywająceschowki).Wkrótkimczasiepowstałyreprezentującegatu-
nekczerwonegopinkertonatakieutwory,jakTrestD.E.HistoriaupadkuEuropy
(ТрестД.Е.ИсториягибелиЕвропы,1923)IljiErenburga,WyspaErendorff
(ОстровЭрендорф,1924),Władcażelaza(Повелительжелеза,1925)Wa-
lentinaKatajewa,atakżeLori-Len,metalowiec(Лори-Ленметаллист,1925)
wspomnianejMariettySzaginian.
Typowymibohateramiczerwonegokryminałubyliodważnirobotnicy,
atakżeinteligenciideowidemaskującywymierzoneprzeciwkoZwiązkowiSo-
wieckiemudziałaniapaństwkapitalistycznych.Zdynamicznierozwijającejsię
wtymokresiefantastykirodzimejprzenikałydotegogatunkuelementyscience
fictionorazdosyćswobodniewplatanehipotezypseudonaukowe,natomiast
zcieszącychsiępowodzeniempowieściprzygodowych–wartkaakcjaoraz
urozmaiconybiegwydarzeń.Bohaterowieprzemierzalipaństwaikontynenty,
bydoprowadzićdorewolucjiogólnoświatowej.Autorzystaralisięwprawdzie
nakreślićpostacieuosabiającenowytyp,zgodnyzetosemporewolucyjnym,
alejednocześniepowieścinasycanoelementamisatyrycznymiigroteskowymi.
Zczasemparodieutworówzachodnichprzeszływautoparodie,zabawyformą,
przekształcanieschematówrodzimych.
Wpołowielat30.XXwiekuobiegowymstałosięjużprzekonanie,żekryminał
wswejpierwotnejformuletogatunekstworzonyprzezspołeczeństwoburżua-
zyjne,wktórymdominujewłasnośćprywatnaijejposiadacz.Powtarzaówsąd
znanyliteraturoznawcatamtychczasów,SiergiejDinamow:
Gatunekkryminału–tojedynyzgatunkówliterackich,wpełniukształtowa-
nywewnątrzspołeczeństwaburżuazyjnegoiprzeztospołeczeństwowpro-
wadzonydoliteratury.Kultobrońcywłasnościprywatnej–detektywa–otrzy-
mujetutajswojeostatecznedopełnienie;nicinnego,jaktylkowłasność
prywatnastymulujetutajdziałaniaobydwustron.Inieuniknionytryumfprawa
nadbezprawiem,porządkunadnieporządkiem,stróżanadwinowajcąjestjed-
58
Zob.М.Шагинян,КакяписалаМесс-Менд,[w:]eadem,Месс-Менд,илиянкивПе-
трограде,Москва1979,s.285-86.
