Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zakreswystępowania
czerwonychsurowcówżelazistych
wprehistorii
Czerwonesurowceżelaziste,nazywanezwy-
czajowo„ochrą”lub„hematytem”,sąszerokoroz-
powszechnionenastanowiskacharcheologicznych:
ichwykorzystanie,wróżnejpostaci,dokumentu-
jesięoddolnegopaleolitudowspółczesności(np.
Přichystal2009,217-220).Byłytosurowcestoso-
wanewsferzepraktycznejisakralnej,stądzainte-
resowaniebudząmiejscaicheksploatowania,cyr-
kulacjaorazprzetwarzanie.
Najstarsześladyobecności„ochr”2związane
zczłowiekiem,wymienionepoczęściza(Rossoet
al.2013),toproszkibezśladówmodyfikacji(na-
zywanepigmentami,bezzasadniezdaniemautorki)
zOlduvai(Tanzania)iGadeb(Etiopia),datowanena
1,5-1mlnBP.Zaplamionybarwnieotoczak(Crema-
schietal.1983,29,videBurdukiewicz,Ronen2000,
30)zidentyfikowanowIsernialaPineta(Włochy)na
stanowiskachzH.erectusiH.aeserniensisdatowa-
nychna736ka(1ka=1000latBP).„Ochry”dato-
wanena500kaodkrytotakżewGarbaI(Etiopia).
Liczącepomiędzy300a250kaczerwonesurowce
pochodzązTerraAmata(Francja),Hungsi(Indie),
stanowiskAmbrona(Hiszpania)iAchenheim(Fran-
cja).Fragmenty„ochr”iichśladynanarzędziach
wystąpiływwarstwachTuffK4formacjiKapthurin
wKenii,sąonedatowanena250ka.Naneandertal-
skimstanowiskuMaastricht-Belvedere(Holandia)
datowanymna200-250ka„ochra”prawdopodob-
niestosowanabyławzawiesinie(Roebroeksetal.
2012).Najprawdopodobniejopracowane(wygładzo-
ne)grudkiorazproszkizidentyfikowanonaaszel-
skimstanowiskuBečovI(Czechy)(Trąbskaetal.
2010).Fragmentyzliniamiiwygładzeniamipocho-
dzązestanowiskaMSATwinRivers(Zambia)da-
towanegona180ka,opracowanefragmenty„ochr”
znaleziononawieluinnychstanowiskachpołudnio-
woafrykańskich.TakżezPołudniowejAfryki,zesta-
nowiskliczącychsobieok.100kapochodzą„ochry”
ześladamikruszenia,zdrapywania,nacinaniaoraz
pozostałościnamateriałachkamiennychimuszlach,
sątom.in.stanowiskaBlombos,KlasiesRiverMo-
uthiSibudu.Fragmentzrysamizidentyfikowanona
bliskowschodnimstanowiskuQafzeh8(Izrael)da-
towanymnapodobnyczas(Vandermeersch1969).
Najstarszyfragment„ochry”zwygrawerowanym
ornamentem-krzyżującymisięliniamiograniczo-
nymidwiemaliniamirównoległymi-pochodzize
2Wyjaśnienieprzyczynużywaniacudzysłowiu–wroz-
dzialenastępnym.
10
stanowiskaBlombos,zwarstwydatowanejna70
ka(Henshilwoodetal.2002),natymstanowisku
znalezionotakżefragmentyześladamizdrapywa-
niaproszku.Naliczącym40kalat(MSA)stanowi-
skuPorcEpicCave(Etiopia)znalezionoponad4000
fragmentów„ochr”oraz23narzędziazichśladami,
zidentyfikowanospecjalnemiejscepoświęcone
obróbce„ochry”.
Mniejwięcejpomiędzy40a30tys.lattemu
pojawiająsięodkryciapozwalająceulokowaćuży-
ciebarwnychsurowcówniewątpliwiewobsza-
rzemyśleniaabstrakcyjnego(modernhumanbe-
haviour).Rozpoczynasięepokamalarstwanaskal-
negoznajstarszymi,jakdotejpory,malowidłami
naindonezyjskiejwyspieSulawesidatowanymina
39900latBP(Aubertetal.2014).Niedorównu-
jąonejednakwżadnejmierzeurodąmalowidłom
wjaskiniChauveta(Clottes2010;http://www.brad-
shawfoundation.com)datowanymnaokrespomię-
dzy29a37tys.lattemu(Marschall2011).Stanowi-
skaarcheologicznezudokumentowanymużyciem
„ochry”napewnookażąsięliczniejsze.Obecnie
niektóreregionyszczególnieinteresującepod
względemrozwojuczłowiekasąbadawczozanie-
dbane.DonichnależyprzedewszystkimWschod-
niaAfrykazbardzolicznymiszczątkamidawnego
Homosapiens(Rossoetal.2013).
Znaczenieczerwonychartefaktów
„Ochrom”
paleolitycznym
przypisuje
się
szczególneznaczenie-jakojednegozdowodów
przejawówmyśleniasymbolicznego(Wreschner
1980;Zilhão2007),zatemwyjątkowejwagijest
znajomośćichcyrkulacjiiprzetwarzaniawspo-
łecznościach,którezewzględunaprzedziałczaso-
wyinasposóbbyciapozostawiłyposobierelatyw-
niemałoświadectwwporównaniudoswoichneo-
litycznychipóźniejszychnastępców.
Znaczeniebadańczerwonychskałżelazistych,
zarównodużychfragmentów,jakimikroartefak-
tów,jestistotnedlainterpretacjimentalnościspo-
łeczeństwpaleolitycznych,wtymneandertalskich;
problemtenbyłwielokrotniedyskutowany(np.
d’Erricoetal.2010;Wreschner1980;Zilhão2007).
Archeolodzyiantropolodzykulturyzakładali,
żeprzypisywanaludziomświadomośćsiebieoraz
świadomośćrelacyjnamusząsięjakośuzewnętrz-
niać.Tegouzewnętrznianiadopatrywanosięwdo-
wodachbiernegoiczynnegoużytkowaniaognia,
wytwarzaniaiużywanianarzędzikamiennych
(innemiałynikłeszansezachowaniasię),tworze-
niakonstrukcjimieszkalnychlubgrobowych,wy-
konywaniarys,rytów,ornamentów,ozdób,atakże
