Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Charakterystykazakresu
iobszarubadań
Dotychczasowebadaniapochodzeniaczerwo-
nychsurowcówżelazistychopierałysięnaanalizie
wystąpieńnajbliższychdanemustanowisku.Jest
toniewątpliwiepodejściesłuszne,alewprzypad-
ku„ochr”niepowinnobyćjedyne.Analizyczer-
wonychsurowcówżelazistychzwielustanowisk
paleolitycznych[np.ześrodkowopaleolitycznego
stanowiskaBečov(Trąbskaetal.2010)czyzpołu-
dniowoafrykańskichstanowiskMSA(Hensilwood
etal.2001)]wskazująnaichróżnorodnośćgene-
tyczną1.Aborygenizwykliudawaćsiępookre-
ślonytyp„ochry”nakilkusetkilometrowewypra-
wypomimoznaczniełatwiejdostępnychinnychjej
rodzajów(Jercheretal.1998).ZdaniemSvobody
(2008,198)związkimiędzygórnopaleolityczny-
mispołecznościamigraweckimiwpewnymczasie
(przedostatnimmaksimumzasięgulądolodu)odby-
wałysię„naskalękontynentalną”.Nadalekosiężny
transportsurowcówwgrawetieniezterenówNie-
mieczwracająteżuwagęFlossiKieselbach(2004).
Szczególnie„ochr”mógłdotyczyćdużyinietypo-
wy(tzn.odbiegającyodkierunkówcyrkulacjisu-
rowcówkrzemiennych)zasięgpozyskiwaniasu-
rowców-znastępującychwzględów:a)mogłybyć
onepozyskiwanewmiejscachoznaczeniusakral-
nym2;b)surowceżelazistemogłypodlegaćwy-
mianielubinnegorodzajucyrkulacjiocharakterze
nieutylitarnym-zewzględunaswojeszczególne
znaczenie;c)większośćczerwonychsurowcówże-
lazistychjestdośćlekka,stądmogłabyćprzeno-
szonanadużeodległości.
Zdaniemautorkiniemożnazatempoprzesta-
waćnabadaniachpotencjalnychsurowcówznaj-
dującychsięwniewielkimpromieniuwokółsta-
nowiska.Jednocześnietrudnoposiadaćinformacje
natematwszystkichmożliwychskupieńzwiązków
żelaza-jestichznaczniewięcejodskupieńsurow-
cówkrzemionkowychisąbardziejodnichzróż-
nicowane.Dlategoideaprzyświecającatworzeniu
tejpracyopierasięnacharakterystycecechpozwa-
lającychwskazaćtypskały,np.pstryłupek.Aczy
będzietołupekzfliszużdanickiegonaMorawach,
czyseriimagurskiejspodŻywca,czymożebędzie
1Należymiećnauwadze,żeróżnegenetycznieskupie-
niazwiązkówżelazamogąwpewnychwarunkachwystępo-
waćbliskosiebie.
2WspołecznościachrdzennychmieszkańcówAustralii
pokłady„ochry”byłyuważanezaprzelanąkrewPrzodków.
Zresztącałypejzażaustralijskibyłuformowanyprzezdzia-
łaniePrzodkówijakotakinasyconybyłznaczeniem(Bakke
2004,13).Oczywiście,niemamożliwościprzykładaniaaspek-
tówtegoświatadospołecznościpaleolitycznych.
14
topstryłupekkulmualbosfałdowanychseriialpej-
skich-odpowiedzinatopytaniebędziemożnaszu-
kaćnakolejnychetapachprac.Dążonozatemdo
wyłonieniawspólnychcechmikrostrukturyiwiel-
kościkrystalitówhematytudladanegotypugene-
tycznego.
Próbyczerwonychskałhematytonośnychpo-
chodzązróżnychmiejscwPolsceiEuropie.Wwy-
borzepróbreferencyjnych(naturalnegopocho-
dzenia)kierowanosięróżnorodnościąichgenezy.
Wobecbardzowielutypówskupieńskałhematy-
tonośnychwybranoarbitralniekilka,amianowicie:
drobnokrystaliczneskałydewonu,permuitriasu,
utworyhydrotermalne,wybraneskałyzmetamor-
fizowaneimetamorficzne,terrarosęróżnegowie-
ku,pstrełupkikarpackie,pstrełupkikulmu,ska-
ływulkanogeniczneorazzwietrzelinypowstałena
różnympodłożu.Wieleinnychtypówpozostajedo
dalszychbadań.
Przykładowo,dolnotriasowehematytonośne
iłowceimułowcebyłyeksploatowaneprzezlicz-
nespołecznościgórnegoischyłkowegopaleolitu
wkopalniachtegosurowcamiędzyWąchockiem
aSkarżyskiem-Kamiennąwkompleksienazwa-
nymRydnoiobejmującymwielepólwydobyw-
czych(Schild,Królik1981;Schildetal.2011).
Ztymobszaremsąsiadujączerwoneutworypstre-
gopiaskowcapołudniowejczęściGórŚwiętokrzy-
skich,czerwoneutworypermuorazterrarosa,która
wtamtymregionieprawdopodobniecharakteryzu-
jesięzłożonągenezą(Urban2009).Pozyskiwanie
śmietanyhematytowejzRudekkołoNowejSłu-
pimatakżedługąhistorię(Filonowicz1968;Nieć
1965).Powstajepytanie,czymożnajerozróżnić?
Wniniejszejpracyzaproponowanonastępują-
ce„odciskipalca”:pokrójiwielkośćkrystalitów
hematytu,mikromorfologiępróbki,składfazowy
icechymikrochemiczne(por.rozdział3).Zapro-
ponowanecechydiagnostycznepozwalająnapo-
równywaniezabytkóworazskałnapoziomiemi-
krostrukturalnym.Wynikatozespecyfikimateria-
łuarcheologicznego,którymożebyćuszkodzony
wminimalnymzakresielubwystępujewpostaci
mikroartefaktów.
Mikrostrukturaiskładfazowy,pokrójhema-
tytuwskalimikronowejorazwielkośćkrystalitów
hematytuwkierunkuprostopadłymdopłaszczyzn
sieciowych(104)sącechamidystynktywnymiczer-
wonychsurowcówżelazistychbadanymiwtejpra-
cy.Krystalitdefiniowanyjestjakoobszarkoherent-
nierozpraszającypromieniowanieX(Kelsalletal.
2012,96).Próbkiskałorazpróbkimateriałuarche-
ologicznegopoddanoobserwacjomzzastosowa-
niemmikroskopupolaryzacyjnegodoświatłaprze-
