Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zachódicałareszta.MaxWeberoislamie
25
Podejściedrugiemacharakterskrajnieprzeciwstawnyisprowadzasię
dofrontalnejkrytykiWebera-przedewszystkimzajegoneuropocentryzm”
ifetyszyzowaniewspomnianejzachodniejdrogidonowoczesnościjakojedy-
nej,któragwarantujedanejcywilizacjiosiągnięcienwłaściwej”postacinowo-
czesnegożycia.Dobrymprzykłademtegopodejściasąksiążkifrancuskiego
historykaMaxime’aRodinsona,atakżeantropologaJackaGoody’ego.Rodin-
sonjesttudlanasinteresującyprzedewszystkimzracjiswojejspecjalności,
czylihistoriiislamu.Choćnieukrywaswoichmarksistowskichsympatii,jego
krytykaWeberaniemacharakteruideologicznego:chodziraczejokrytykę
Weberowskiejtezy(wyrażonejm.in.wGospodarceispołeczeństwie),żeislam
jakoreligia,inaczejniżnp.wczesnonowożytnechrześcijaństwo,niesprzyjał
powstawaniuetycznejrefleksji,któradoceniałaby,itymsamymwspierała,
formynowoczesnejgospodarkipieniężnejinowoczesnegokapitalizmuopar-
tegonaBetrieb,czylinprzedsiębiorstwie”dążącymdostałego,możliwiepo-
większającegosięzysku.Braktakiejnzachęty”wislamieoznaczał,żeoparta
nanimcywilizacjaniebyławstaniewkroczyćnanowoczesną,kapitalistyczną
drogęrozwoju-którytopoglądRodinsonszczegółowokrytykuje,opierając
sięnaanalizieKoranuiinnychtekstówźródłowych
4
.Podobna,choćbardziej
ogólnaiprzeztobardziejradykalna,jestkrytykaGoody’ego.Weberjawisię
wniej,narównizMarksemczySombartem,jakoojcieczałożycielcałegoneu-
ropocentrycznego”nurtubadańnadcywilizacjamipozaeuropejskimi-zjego
dogmatycznymitwierdzeniamiirzekomowywiedzionymizobserwacji,atak
naprawdęzgóryzałożonymi,konkluzjami.Goodykrytykujeniemalwszyst-
ko,cowtakzdefiniowanymsposobiemyśleniaodnosisiędoróżnicmiędzy
Zachodemancałąresztą”świata:istotnedlaWeberaprzekonanieowyjąt-
kowościprotestanckiegoetosupracyczyotypowozachodnimracjonalnym
indywidualizmieprzeciwstawianymtradycjonalistycznemu-i,oczywiście,
niezachodniemu-kolektywizmowi;założenieoskokuwnowoczesność,jaki
Zachód,wprzeciwieństwiedoinnychkręgówcywilizacyjnych,wykonujena
początkuerynowożytnej,wysuwającsiętymsamymnaprowadzeniewcy-
wilizacyjnymwyściguczyteżocharakterystycznymwedleWeberatylkodla
Zachodumodelumiasta,którywalnieprzyczyniłsiędopowstanialiberalnej
przestrzenizachodniegożycia5.
4M.Rodinson,IslamandCapitalism,PantheonBooks,NewYork1973,por.zwł.s.8-10
inast.
5
J.Goody,Kapitalizminowoczesność.Islam,Chiny,IndieanarodzinyZachodu,tłum.
M.Turowski,Dialog,Warszawa2006,s.59,99,134-135,137.
