Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Kategoriamituzperspektywyteoriiprototypu
41
bardziej–mniej.Oznaczatotakże,iżkategoriesąwewnętrznieustruktu-
ryzowane.Możnawyodrębnićwnichswoistecentra,wktórychwystępują
przypadkiuznawanezalepszeprzykładykategorii,orazperyferia,wktórych
umieszczasięobiektywłączone,coprawda,dokategorii,aleocenianejako
jejsłabeprzykłady.Cechyobiektówumieszczonychcentralnietworząproto-
typkategorii(takiesformułowaniejestpewnymuproszczeniem–natemat
statusuprototypuijegoodmiennychinterpretacjizob.niżej).
BadaniprzezRoschludziestwierdzalimiędzyinnymi,żekrzesło,sofaczy
kanapasąlepszymiprzykładamikategoriiMEBELniżbiblioteczkaczyoto-
mana,atakieobiektyjakwazonczywentylator–choćrozpoznawanejako
meble–stanowiąjejcałkowitymargines30.WprzypadkuPTAKAzanajlep-
szeprzykładyuchodząwróbleirudziki.Niecogorzejocenianesąorłyisowy,
anajsłabszymireprezentantamikategoriisąstrusieipingwiny.Podobnie
wprzypadkuOWOCU.Pomarańczeczyjabłkauchodzązaowocewwięk-
szymstopniuniżoliwkiczydynie.Roschstwierdzazatem,żenprzynależność
kategorialnadefiniowanajestoperacyjnieprzezludzkiesądyostopniuprzy-
należnościdanegoegzemplarzadokategorii”31.Piszerównież,żeprototyp
tonegzemplarzekategorii,którewnajwyższymstopniuodzwierciedlająre-
dundantnąstrukturękategoriijakocałości”32.Trzebaprzytymzauważyć,że
omawianewynikibadańpokazująnietylkoto,iżludziepowszechniezgadza-
jąsięcodosamejzasadyzróżnicowanegostopniaprzynależnościkategorial-
nej.Zgodnośćdotyczybowiemtakżeocenytego,jakdobrymiczyczystymi
przykładamidanejkategoriisąposzczególneprzypadki(adziejesiętonawet
wtedy,gdymiędzybadanymiistniejąrozbieżnościwkwestiiustaleniasamych
granickategorii)33.Niechodzizatemjedynieoto,żewszyscyludziezgadzają
sięzestwierdzeniem,iżpewneptakisąptakamiwwiększym,ainnewmniej-
szymstopniu,aleteżoto,żemiędzybadanymiistniejewysokistopieńzgo-
dycodotego,iżdobrymiprzykładamiPTAKAsąwłaśniewróbelczyru-
dzik(natemattejtezyzob.takżeostatnipodrozdziałniniejszegorozdziału).
AsymetriaprzynależnościwbadaniachRoschprzejawiałasięwpostacica-
łegoszeregutakzwanychefektówprototypowych.Oznaczatotyle,żeocena
30
E.Rosch,CognitiveRepresentationsofSemanticCategories,nJournalofExperimental
Psychology:General”1975,Vol.104,No.3,s.192–233.Por.K.M.Uyeda,G.Mandler,
PrototypicalityNormsfor28SemanticCategories,nBehaviorResearchMethodsandInstrumentation”
1980,Vol.12,No.6,s.587–595.
31
E.Rosch,Zasadykategoryzacji,tłum.Sz.Wróbel,nEtnolingwistyka”2005,Vol.17,s.22.
32
Ibidem,s.24.
33
Eadem,LinguisticRelativity,nETC:AReviewofGeneralSemantics”1987,Vol.44,No.3,
s.254–279.
