Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
I.Założeniateoretyczno-metodologiczne
zpunktuwidzeniafunkcjonalizmuMalinowskiegostawałsiętylkoiwyłącznie
środkiemkomunikacjiwsystemieklanowymwdanymregionie,uwiarygadniał
magię,uzasadniającistniejącyporządekrzeczy.
SiergiejTokariew,uznający,podobniejakFrazerczyMalinowski,pierwszeństwo
rytuałuprzedmitem,widziałwmitachprzedewszystkimichfunkcjęobjaśniającą
rzeczywistość
65
,niemającąwzasadziecharakterureligijnego.Antropomorfizacja
siłprzyrodyinadawanieimludzkichsiłistosunkówbyłyprzejawamitejwłaśnie
funkcjimitu.
Innąpróbąnaukowegozgłębieniakategoriimitubyłybadaniastatystyczne.
RozpoczęłajefrancuskaszkołasocjologicznapodkierunkiemÉmilelaDurkhei-
ma.Wswoichpierwszychpracach,wydanychnapoczątkuXXwieku,takichjak
Elementarneformyżyciareligijnego.SystemtotemicznywAustralii(Lesformes
élémentairesdelaviereligieuse.LesystèmetotémiqueenAustralie),badaczskłaniał
siękurozumieniumitujakowyrazunaciskuzbiorowościnajednostkę.Religia
wobectegomiałabyzazadanienietylełączyćczłowiekazobiektemjegowiary,ale
spajaćgowewspólnotęwyznawców,wKościół
66
.ReligiaimitologiauDurkheima
niestanowiąprzejawunatury,alewprowadzonezostałyprzezludzkąświadomość.
Niedostrzegaonprzepaścimiędzylogikąreligijno-mitologicznąalogikąnaukową.
OdejścieodpoglądówklasycznejetnografiiXIXwieku,traktującejmitjako
formęracjonalnegopoznaniaświatapoprzedzającąnaukę,zapoczątkowałyba-
daniaLucienaLévy-Bruhla.Francuskisocjologodróżniłmyśleniearchaiczneod
logicznego,uznająctopierwszezaprelogiczne,godząctymsamymwewolucjonizm.
Wychodząc,podobniejakDurkheim,zzałożeńfrancuskiejszkołysocjologicznej,
wskazywałnarolęzbiorowychwyobrażeńwkształtowaniusięmitologiiikultu-
ry.Lévy-Bruhlpodkreślał,żewspółczesnywierzącyEuropejczykodróżniato,co
naturalne,odnadprzyrodzonego,podczasgdyczłowiekpierwotnywzbiorowych
wyobrażeniachpostrzegałświatjakojedność.Wwyobrażeniachjednostkowych
niemawzasadzieróżnicmiędzyndzikusem”aczłowiekiemcywilizowanym
67
.
WodróżnieniuodDurkheimaLévy-Bruhlniedoszukiwałsięlogicznychwłaści-
wościczycechwwyobrażeniachzbiorowych,aleraczejnadawałimcharakter
mistyczny,zastępującelementylogikielementamiemocjonalnymi.Owyobraże-
niachzbiorowychpisał:
wyrażająone-czyraczejzakładają-nietylko,żeczłowiekpierwotnypostrzega
wdanejchwiliobrazprzedmiotuisądzi,żejestonrealny,aletakże,żeoczekujelub
obawiasięczegoś,żestaniesięprzedmiotemokreślonegodziałania.Możetobyć
65
С.Токарев,Oбрядыимифы,[w:]tenże(ред.),Мифынародовмира.Энциклопедия,
т.2,Советскаяэнциклопедия,Москва1980,s.235-237.
66
É.Durkheim,Elementarneformyżyciareligijnego.SystemtotemicznywAustralii,przeł.
A.Zadrożyńska,red.nauk.E.Tarkowska,PWN,Warszawa1990,s.331.
67
L.Lévy-Bruhl,Czynnościumysłowewspołeczeństwachpierwotnych,przeł.B.Szwarcman-
-Czarnota,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1992,s.118.
