Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
I.Założeniateoretyczno-metodologiczne
nia,żesymbolikaobrazowajestpolisemantyczna
57
.Porównującsposóbmyślenia
człowiekapierwotnegoiwspółczesnego,Potiebniadoszedłdowniosku,żeich
narzędziamyśleniasąidentyczne.Jegozdaniemrównieżwspółczesnyobserwator
nnazwałbyobłokkrową,gdybyoobłokuiokrowiemiałtyleżsamowiadomości
ilestarożytnyAryjczyk”58.
Wsłowachmitologicznych,jakwykazał,nieróżnicujesięsubstancjiiatrybu-
tów,słowatewykazująskłonnośćdosubstancjalnegoutożsamiania,dosyntezyna
przykładnkrowa-obłok”
,nserce-ogień”
59
itp.Badaczwykazał,żełączenieobrazów
wedługpodobieństwaiprzeciwieństwanazasadzieichsąsiedztwawprzestrze-
niiwczasieczystosunkuczęścidocałościmożewywołaćwrażeniestosunku
przyczynowo-skutkowegolubtożsamości60.
Opozycyjnestanowiskozajęłaszkołaewolucjonistyczna,zestawiającaoby-
czajeludówpierwotnychzespołeczeństwemcywilizowanym.Jejtwórca,Edward
BurnettTylor
,wksiążceCywilizacjapierwotna(PrimitiveCulture)postawiłtezę
ojednoliniowej,jednokierunkowejewolucjikulturowej,zakładającjednorodność
psychikiludzkiejnaprzestrzenidziejów.Zgodniezjegokoncepcjąrozwójludzkości,
postępującyodndzikości”docywilizacji,przebiegawsferzereligiiwnastępujących
fazach:odanimizmu,poprzezfetyszyzm,totemizm,magięikultypoliteistyczne,
domonoteizmu,uwieńczonegochrześcijaństwem
61
.ZdaniemTylorandzikus”
stworzyłmitologięsposobemczystoracjonalnym,logicznym,kiedyszukałwy-
jaśnienianiezrozumiałychdlasiebiekwestii.Częśćtychprzemyśleńnprzetrwała”
uludówbardziejcywilizowanychwpostacinprzeżytków”
.
BadaniaTyloramiałyistotnywpływnakształtującąsięwówczasdziedzinę
naukową-religioznawstwo.Jegoanimistycznateoria,opartanaminimalistycznej
koncepcjireligii,wiązałapowstaniereligiizmitologią.Początkówreligiiimitologii
Tylorszukałwwyobrażeniachsennych,dziękiktórymwpsychiceludzipierwotnych
ugruntowałosięprzekonanieonieśmiertelnościwłasnejegzystencji.Wyobrażenia
tekierowałyuwagęludzikuświatubytówduchowych.Wtejkoncepcjimitologia
zostałapozbawionaswojegospecyficznegoznaczeniapoetyckiego,zredukowano
ją,zgodniezideąpostępu,dobłęduiprzeżytku.
PoważnepoprawkidoteoriianimizmuTylorawniósłJamesGeorgeFrazer
,
przeciwstawiającjąmagii,skierowanejbardziejwstronęsiłbezosobowych.Fra-
57
Por.E.Mieletinski,dz.cyt.,s.152.InneopracowaniateoriPotiebni:Б.Лезин,Из
черновыхзаметокА.А.Потебниомифе,[w:]tenże(ред.),Вопросытеорииипсихологии
творчества,т.5,Мирныйтруд,Харьков1914.
58
E.Mieletinski,dz.cyt.,s.152.PotiebniaodwołujesiętymprzykłademdotekstuMaxa
Müllera.Por
.M.Müller,ComparativeMythology…,s.163(stądporównaniedoAryjczyka).
59
60
А.Потебня,dz.cyt.,s.274-275.
Tamże,s.274-275.
61
Por
.M.Czerwiński,Magia,mitifikcja,WiedzaPowszechna,Warszawa1973,s.112;
A.Waligórski,Antropologicznakoncepcjaczłowieka,PWN,Warszawa1973,s.174;M.Bu-
chowski,Magia–jejfunkcjeistruktura,WydawnictwoNaukoweUAM,Poznań1986,s.9.
