Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ROZDZIAŁI
mocnoskomplikowanairozbudowana.WokresiemonarchiiX–XIIwieku
administracjamiałarudymentarnąpostaćiskładałasięznielicznychzaufa-
nychdygnitarzydworskichwspomagającychmonarchę.Wpóźniejszejepoce,
wrazzwzmacnianiemwładzymonarszejnastępowałaracjonalizacjatechnik
rządzenia,aHnowyminstrumentemwładzystałysięurzędy,któreteraz
wyrastałyoboktradycyjnychdygnitarstw”,pojawiłasięHopłacanaprzezwład-
cęadministracjadziałającanajegoskinienie(atnuntum):funkcjonariusze
powoływani,instruowani,kontrolowani,przenoszenizmiejscanamiejsce
iodwoływaniwedleswobodnejmonarszejwładzy”(tamże,s.33).
Zakresdziałaniaaparatupaństwowegostopniowoznaczniesięposzerzał.
Naprzełomielat1202/1203weFrancjipojawiłsięporazpierwszyzarys
budżetupaństwowego.Jużwtymczasiejednakwniektórychmiejscach
Europy,wtymwpaństwieniemieckim,zaczęłysiępojawiaćiumacniać
władztwaterytorialne,formalniepodporządkowanecesarzowi,leczwprak-
tycecieszącesięznacznąniezależnością(Wąsowicz1998,s.74).
WwiekuXIViXVnowymuwarunkowaniemkształtowaniasięadmini-
stracjistałsiędualizmprawkrólaiprawstanowych.Monarchazostałobsa-
dzonywrolisuwerenaireprezentantapaństwa(tamże,s.97).Powszechnie
stanowionoteżwjednostkachterytorialnychwyodrębnianychnapodstawie
przesłanekhistorycznychadministracjęlokalnąściślezależnąodwładcy.
Wadministracjidominowałynominacjemonarsze,częstąpraktykąbyło
równieżkupowanieurzędów.
NaprzełomieśredniowieczaiczasównowożytnychwEuropietrwałproces
dojrzewaniastrukturadministracji:HRozbudowywaniefunkcjiorganizacyj-
nychizarządzającychpaństwapociągałozasobąkoniecznośćprzebudowa-
niajegosłużbadministracyjnych.Państwopublicznecharakteryzowałosię
więcdoskonaleniemaparatuzarządzającego,pojawieniemsięwnimfacho-
wychurzędnikówwypierającychdawnychwielmożów,orazorganizowaniem
tychsłużbnasposóbbiurokratyczny,awięczzachowaniemhierarchicznego
podporządkowaniaibardziejszczegółowegookreślaniazakresukompetencji
poszczególnychstanowisk”(tamże,s.98).WiekXViXVIzaprowadziłna
znacznychobszarachkontynentueuropejskiegowładzęabsolutną,cowiązało
sięzrozbudowywaniemsłużbadministracyjnychmonarchy,alewtymokresie
kształtowałsiętakżeustrójrepublikański(wtymwAngliiiwRzeczypospolitej
ObojgaNarodów).Dlamonarchiirenesansowejkorpusurzędnikówstałsię
obokwojskajednymzpodstawowychfilarówwładzy.WXVIIiXVIIIwieku
monarchowie,nierazprzyznacznymoporzeszlachty,wykorzystywaliwsferze
administracjiHmieszczańskietechnikiorganizacji,buchalterii,statystyki;na
Zachodzieszerokosięganoponowychludzizburżuazjiistosowanozasadę,iż
urządmożestanowićdobrowystawianenasprzedaż”(Baszkiewicz1999,s.77).
