Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DorothyFigueira
następująceposobieipolecanawet,wjakimwiekuwkraczaćwkażdyznich.
Różneetapywrazzodpowiadającymiimcelamiżyciasąprzedstawionejako
stopniedoosiągnięciaostatniegoetapu,moksha(duchoweoswobodzenie,eman-
cypacja,uwolnienielubwyzwolenie).Mokshajestzwolnieniemzcykluśmierci
iodrodzenia.Dzielącludzkieżycienaczteryetapy,jednostkamożewsposób
rozsądnyosiągnąćtrzyceleżyciawtensposób,żewspomagająsięoneraczej,
niżprzeszkadzająsobienawzajem.Wmłodymwiekupowinnadążyćdocelów
przynoszącychkorzyść(artha),takichjakuczeniesię,wkwieciewiekuodda-
waniesięprzyjemności(kama),awstarszymwiekupodążaniedrogąrezygna-
cji,zmokshajakoideałemkońcowym.
Możnauznać,żeistniejąpowiązaniadharma,asramasipurusharthas.Dharma
możebyćrozumianajakoregulującaacaręlubacaranę;sposób,wjakiktośpostę-
pujewświecie.Dharma,artha,kamaimokshaniesąwięckoncepcjamiodręb-
nymi,leczsązesobąpowiązane.Regulującwświeciefizycznymlubwświe-
ciezjawiskczyjąśacarę,dharmałączytedziedzinyludzkiegodziałaniawobec
arthyikamyzmetafizycznymisferamimokshy.Karma,całośćdziałańczłowieka
iichkonsekwencji,którajestzasadniczadlaegzystencjiczłowiekawsamsarze,
jestwięcrównieżpowiązanazdharmą,któradziałatunakazowo.Dharmawięc
usprawiedliwiaczyjąśkarmę,jaktoukazujezabójstwoSambukiprzezRamę
wRamayanie,kiedytobohater/bógzabijanieuzbrojonegonietykalnego,costoi
wsprzecznościzjegodharmąjakoksatriyi,czylirycerza.Sambuka,chociażpodjął
studiowaniepismawewłaściwejdlańaśramieswegożycia,tojednakpogwałcił
świętycharakterpismazpowoduswojegopochodzenia.Rama,jakoopiekun
brahminówiświętościpisma,wykonujeswojąkarmęiswojądharmęjakorycer-
skikról,zabijającSambukę.Dawnaliteraturahinduskanapierwszymmiejscu
stawiaławzględnośćcelówżyciowych.
GautamaDharmashastra,ApastambaDharmasutraiYājñavalkyaSmṛtikładą
nacisknato,żedharmajestnapierwszymmiejscu.Kiedydharmajestlekcewa-
żona,arthaikama–korzyśćiprzyjemność–prowadządospołecznegochaosu.
KamasutraVatsayanytakżeutrzymuje,żedharmajestważniejszaiwinnaznaj-
dowaćsięprzedkamąiarthą.Arthapowinnapoprzedzaćnawetkamę,którajest
tematemtejrozprawy.ArthashastraKautiliyijednakprzekonuje,żearthajest
podstawądladharmyikamy.Bezdobrobytuibezpieczeństwa,zarównowspo-
łeczeństwie,jakinapoziomieindywidualnym,takżyciemoralne,jakseksualne
stająsiętrudne.Biedaprowadzidozłainienawiści,podczasgdydobrobytpie-
lęgnujecnotyimiłość.Generalnazgodadotyczytego,żeprzesadnedążeniedo
jakiegokolwiekodrębnegoaspektużyciazcałkowitymodrzuceniempozosta-
łychdwumożebyćuznanazaodrzuceniewszystkichtrzech,włącznieztym,
~34~
