Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Biegżyciawfilozofiiindyjskiej
któryjestcelemprzesadnegopożądania.Względnepierwszeństwoarthy,kamy
idharmyoczywiściejestodmiennenaróżnychetapachżycia
4
zmokshąjako
parama-puruṣārthą,czyliostatecznymcelemludzkiejegzystencji
5
.
Wkontekścieindyjskimczyjśloslubprzeznaczeniewtymżyciuiwnastęp-
nymjestwszakżezdeterminowaneprzezvarnasramadharmę(czylidharmęvar-
nasiasramas).Trzebawykonaćzadaniaprzeznaczoneczłowiekowiprzezkastę,
wktórejsięurodził.Trzebajespełnićwewłaściwym,przeznaczonymnatocza-
sie.Niepowinnosię,naprzykład,oddawaćdążeniomerotycznym,kiedyjest
sięstudentem.Interesowaćsiędobramiziemskimi,kiedysięwyrzekłożycia.
Takwięcmożliwościwyborukażdegoczłowiekasąograniczone.Każdymoże
zdziałaćtylkotyle,nailepozwalajegourodzenie.Jeślijednakktośpodporząd-
kujesięvarnasramadharmie,czyliobowiązkomswojejkasty,nawłaściwymeta-
pieswegożycia,możewpłynąćjeślinienaloscałegoświata,tozpewnościąna
własnyloswnastępnymwcieleniu.
Wczesnewyobrażenietego,jakpojmowanejestprzeznaczeniewhinduskiej
koncepcji,możemyznaleźćwksiędzeAnushasanaParva(XIIIKsiędzepouczeń)
wielkiegosanskryckiegoeposuMahabharata
6
.Yudhisthira,książęPandava,który
jestzarazemavatarem(wcieleniem)dharmy;dyskutujenatematludzkichczynów
(purusha-kara).PytaswojegostryjecznegodziadkaBhismęczybiegżycialudzkiego
jestjużwyznaczony,czyteżdziałaniaczłowiekamogąwpłynąćnakształtjego
życia.Bhisma,asceta,powtarzarozmowęmiędzyBrahmą(PanemStworzenia)
amędrcemVasisthą.Brahmamówimędrcowi,żeto,cobywaprzypisywane
niepojętemuulosowi,wistociewyrastazdawnozasianegoziarna.Wyrastający
zeńowoczależyodjakościdawnychdziałań.
Określenieużywanedlalosutodaiva;jestonoironiczne,gdyżdosłownie
znaczy„owocpracybogów”,chociażtekstwyraźniestwierdza,żelosjest
rezultatemwysiłkuczłowieka(purusha-kara).BrahmapouczaVasisthę,
żenasieniepowstajeskutkiemludzkiegowysiłkuidziałańdokonywanych
wświecie.Nasienietostajesięlosemczłowieka,dojrzewającym,gdypojawią
sięodpowiednieokoliczności.Przezokreślenie„odpowiednieokoliczności”
4
Zob.P.V
.Kane,TheHistoryoftheDharmasastra,1941,rozdz.1:„Poona:BhandarkarOrien-
talResearchInstitute”8–9.
5
Głównerozprawynatematposzukiwaniamoksazawierają:Upaniszady,Vivekachuda-
mani,BhagavadGitaiśastrynatematYogi.Zob.A.Hiltebeitel,Hinduism,w:TheReligious
TraditionsofAsia:Religion,HistoryandCulture…,red.J.M.Kitigawa,Routledge2002,s.17.
6
Jedenzdwóchgłównychsanskryckicheposów(obokRamayany),mającychfilozoficzny
ipobożnycharakter.NajstarszeczęścipochodzązVIIIlubIXw.aostatecznykształtmoże
byćdatowanynaokoło400r.przedChrystusem.
~35~
