Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1.Postawabadawcza
dlarozważańnadpostawąbadawcząaspektemteoriiKuhnajestzrozumieniepara-
dygmatu,corównieżbyłowielokrotniepoddawaneanaliziekrytycznej(por.[Blaug
1995,s.69;Chalmers1993,s.123;Motycka1980,s.36-37]).MargaretMasterman
[1970,s.61-66]wykazała,żeKuhnposłużyłsięterminem„paradygmat”wconaj-
mniej21znaczeniach,przyczymnależywziąćpoduwagę,żewswoichbadaniach
ograniczyłasięonajedyniedopierwszegowydaniaTheStructureofScientific
Revolutionsz1962roku,pomijającjegoinneprace.Wodpowiedzinatękonkretną
uwagęKuhn[2009,s.308-309]wprowadziłpojęciematrycydyscyplinarnej,conie
miałojużtakistotnegoodzewuwspołecznościnaukowców.MarkBlaug[1995,
s.69]podkreśla,żezmianaparadygmatunamatrycędyscyplinarnąniejestefektem
zgubnegokompromisu,gdyżniesamopojęciejestcentralnączęściąkoncepcjiKuh-
na,leczidearewolucjinaukowej.AlanF.Chalmers[1993,s.123]poświęcatejzmia-
niezaledwieprzypis,stwierdzając,żeprzyjmujeznaczenieogólneterminu„para-
dygmat”,któreodpowiadanowszemuterminowi„matrycydyscyplinarnej”.
NieodmawiającBlaugowiracjiwkwestiikluczowejideiwkoncepcjiKuhna,
jakąjestjegozdaniemsamarewolucjanaukowa,należystwierdzić,żepojęciepa-
radygmatustanowiźródłogłębokiejrefleksjinadsamąspołecznościąnaukowców
itymsamympoglądunanaukę.Kuhn[2009,s.32-33],będąc„nieprecyzyjnym”
wdefiniowaniuparadygmatu,ująłjegowszechobecnośćioczywistość.Szczególnie
istotnyjesttuaspektukrytejwiedzy,któryKuhn[2009,s.87]dostrzegawprzyję-
tychparadygmatach.Towłaśniekwestianiejawnościparadygmatuprowadzidopy-
taniaoindywidualnąświadomośćfunkcjonowaniawnim.Przedprzejściemdoroz-
ważańnatematświadomościparadygmatycznościnależyjednakprzedstawićsamą
koncepcjęrewolucjinaukowej.Koniecznejesttozewzględunato,żemechanika
zmianypodporządkowanajestparadygmatowi,takwięcomawianieparadygma-
tycznościbezrewolucjispłaszczaproblem.
KoncepcjęKuhnamożnaprzedstawiać,czerpiącbezpośredniozoryginału(por.
[Kuhn2009])alboposługującsięźródłamiwtórnym(por.[Chalmers1993,s.121-
-133;Motycka1980,s.11-45;Sady2013,s.260-264,280-284].Wzasadziedopie-
roanalizakrytycznawymagaścisłegoodwołaniasiędotwórczościKuhna.Me-
chanikarozwojunaukowegojestuKuhnabardzowyraźnaiskładasięzczterech
elementów,takichjak:(1)prenauka(przedparadygmatyczna),(2)1naukanormalna
(paradygmatyczna),(3)kryzys,(4)rewolucjanaukowa.Przyczymprenaukajest
etapemwstępnymdopowtarzającegosięcyklurozwojunauki.Najprościejzilustro-
waćtoschematemprzedstawionymnarys.1.1.
PrenaukajestdlaKuhna[2009,s.38-39]etapem,naktórymniemożnaustalić
jednegoparadygmatu.Jesttookresprzednaukowy,wktórymspołecznośćbadaczy
(jeszczenienaukowcówwrozumieniunaukinormalnej)niejestwstanieustalić
wspólnychstandardówpracybadawczej.Wkonsekwencjigromadzeniefaktów
1
WpolskimtłumaczeniuStructureofScientificRevolutionoryginalnyterminnaturalscience
przełożonona„naukainstytucjonalna”(por.[Kuhn1968,s.26-50]).Nomenklaturataobowiązywała
wpolskimpiśmiennictwiedolat90.Obecniepowszechnieużywasięsformułowania„naukanormalna”
itakieteżtłumaczeniepojawiasiękolejnympolskimwydaniuz2009roku(por.[Kuhn2009,s.31-50]).
