Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nienależałydoRzymu:toobszernebiskupstwaMünsterskie
iWürzburga(ziemietepozostałyprzykatolicyzmieztejracji,
żeksiążętaduchownisprzeciwilisięReformacji).
Pozatymitrzemawyjątkamimapytesąmniejwięcejzgodne
(zniewielkimiodchyleniamiprzygranicznymiwjednąlubdrugą
stronę):tamgdziesięgałRzym,tamniemaReformacji.Naterenie
dawnegoCesarstwaRzymskiegoprotestantyzmwydajesiębyć
przelotnąmodąbeztrwałychpodstawcywilizacyjnych.Zkoleipoza
granicamicesarskimikatolicyzmwydajesiębyćstosunkowosłabo
ugruntowanyipodatnynazamachyreformatorów.Elementromański
jestkulturowosłabszyniżgermański(autochtoniczny).Nicdziwnego,
przecieżbyłytokrajeświeżoschrystianizowanewepoceKarola
Wielkiegoipóźniej,czyliwwiekuVIII(Frankonia,Szwabia,
Turyngia);podkoniecIXwieku(Saksonia,Dania)lubnawetdopiero
wXII(Meklemburgia,Szwecja,Norwegia).Wmomenciewybuchu
Reformacjikatolicyzmpanowałnatychziemiachnie1000czy1200,
lecz400–800lat.Wkrajachobjętychluteranizmembyłotylkokilka
starycharcybiskupstw:Hamburg(831),Magdeburg(968),Lund
(1104),Uppsala(1164).Pozostałewwiększościerygowanozaledwie
na100–200latprzedwystąpieniemLutraipokrywałyoneNiemcy
iSkandynawięstosunkoworzadkąsiecią.Krajeromańskiemiałygęstą
siećsiedzibepiskopalnychibyłyoneznaczniestarsze,czyliwiara
katolickabyłatuzdecydowaniemocniejzakorzeniona.Parafrazując
znanepowiedzenieJózefaSzujskiegonatematpolskiejhistorii,można
powiedzieć,żeReformacjatoefekt„młodszościreligijnej”,konkretnie
zaśtowyrazoporuduchagermańskiegowobecgeniuszurzymskiego.
WgranicachdawnegoImperiumRzymskiegoreformatorzy
sąnieliczni,asiłaichoddziaływaniajestminimalna.Tutajprymwiodą
twórcyodrodzeniowi,przypominającydorobekAntyku.Kultura
renesansowanajbujniejrozwijasięweWłoszechiwHiszpanii.
IwkrajachtychwłaściwieniemaReformacji.Jestonatubardzosłaba
iszybkozostałazniszczonaprzezsprawnośćinkwizytorów[25].Zkolei
wluterańskichSkandynawiiiwpółnocnychNiemczechpraktycznie
niemaśladówkulturyodrodzeniowej,wyjąwszyizolowaneosoby
iwąskiekręgiczytelników.Wkrajach,gdzieRenesansiReformacja
występująrównocześnie(Francja,Anglia),wyraźniewidać,żeoba
nurtyobejmujązupełnieinnekręgispołeczne:kulturzerenesansowej
hołdujearystokracja,podczasgdyludjesttradycjonalistyczny[26].
