Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NapłonącejUkrainie
Warujemyteżto,abyKozacywodleglejszychkrajachukrainnych
(kromCzerkas,Czehrynia,Korsunia)iwinszychmiastachnasamej
Ukrainiebędących,gdziedlaniebezpieczeństwaodpoganmieszkać
muszą,niemieszkaliidóbrswoichwmiastachtamniemieli,abysię
imprzeztowkupiemieszkanieodcięławszelkaokazjadoschadzek,
azatymidobuntów
3
.
Niemalkażdepostanowienieobydwukonstytucjisejmowychgodziło
wkozackieinteresy.Zwłaszczatrzyspośródnichbyłyszczególnieuciążliwe.
Wprawdziesześciotysięcznyrejestrustalonojużw1625roku,wtakzwanej
ugodziekurukowskiej,zawartejpopowstaniuMarkaŻmajły,leczchętnych
doucieczkinaZaporożebyłokilkakrotniewięcej,copowodowałociągłeza-
targizwładzamipolskimi.Siczowcyprzyjmowalidoswegogronakażdego
mężczyznęzdolnegodonoszeniabroni,którysiędonichzgłosił,nieprzej-
mującsięnarzuconymiograniczeniami.Rejestrmiałzapobiecnadmiernemu
wzrostowiliczbyuzbrojonychludzi,formalnietylkopodległychkrólowii,
zamiastbronićgranic,prowokujących—wbrewpolityceRzeczypospolitej
—nakresachpaństwanieustannestarciazTataramiiTurkami.
Ograniczenietradycyjnychswobódkozackich,koniecznośćpowrotu
wielumołojcówdostatusu„wchłopyobróconegopospólstwa”,wreszcie
wyraźnyzakazkontaktówzpozostałymimieszkańcamiUkrainymusiały
prowadzićdokolejnegobuntu.
Naprzełomielutegoimarca1638rokuzałamałasięwyprawapacyfikacyjna
przeciwSiczy
.WpołowiekwietniaSkidanznówdałznaćosobie,wygrywając
starciepodCzehryniem,rozbijającgarnizonwKrzemieńczukuiopanowując
kilkaprzeprawnaDnieprze.Wkrótcepotemgłównesiłybuntowników,do-
wodzoneprzezJakubaOstrzanina(Ostranicę?),zajęłyHołtew,anastępnie
rozlałysiępopołudniowymLewobrzeżu.Dopiero16majazwyciężyłjepod
ŁubniamiStanisławPotocki,brathetmana.PomiesiącuOstrzanin,nękany
przezwojskakoronneiochotniczeoddziałkiszlacheckie,uciekłdoRosji,
aDymitrHunia,któryprzejąłponimdowództwo,wkrótceposzedłwjego
ślady
.7sierpnianauroczyskuStarzec,leżącymwpobliżuujściaSułydoDnie-
pru,podpisanonowąugodę.„Swawolnaczerń”zdałasięnałaskękrólaihet-
mana,wyrażającnadziejęnazachowaniedawnychwolności.
3
Tamże,s.440.
14
