Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy
wybrzeżachMorzaCzarnego,KozacydońscyobiegliAzow.Mimorozpacz-
liwejobronyczteroipółtysięcznegogarnizonu,dysponującegodwustudzia-
łami,twierdzazostałazdobytapodwumiesięcznymoblężeniuwczerwcu
1637roku.Odczerwcadowrześnia1641rokuTurcybezskuteczniepróbo-
waliodzyskaćAzow,blokująciatakująctwierdzęodląduimorza.Dopiero
wrokunastępnym,poodpowiedniejuchwaleSoboruZiemskiegoinarozkaz
cara,KozacyoddaliAzowTurkom.RosjanieobawialisięwojnyzPortą,do
którejMoskwaniebyłajeszczeprzygotowana.Kozacyzaporoscyniejedno-
krotniewspółdziałalizdońskimi,aleoskarżenietychpierwszychoodegra-
niegłównejroliwzdobyciutwierdzyiżądanieinterwencjiWarszawyświad-
czyłootureckiejbezsilnościwtejsprawie.
Niebyłonatomiastpozbawioneracjonalnychpodstawzalecenieskon-
taktowaniasięzAdamemKazanowskim,którywychowywałsięzkrólewi-
czemWładysławem,agdytenobjąłtron,stałsięjegozaufanympowiernikiem
iprzyjacielem.Czerpałztegolicznekorzyści,wtymrównieżmajątkowe,
chociażniewahałsiętakżewraziepotrzebyfinansowowspieraćswegopro-
tektora.Mawiał:„AniprzyTobie,NajjaśniejszyPanie,ubogimbyćniemogę,
anibezCiebiebogatymbyćniechcę”
14
.Mógłwięcbyćpomocnywrozmo-
wachczauszazmonarchą.
1kwietnia1641rokuOsmanprzedstawiłkrólowiprośbęsułtana„owol-
neprzejścieprzezgraniceKoronypodAzow,moskiewskąfortalicję,którą
Moskwicinzająłprzeddwoma[!]laty”i„byKozakówzaporoskich,którzy
wtymzamkubylizamknięci,królwydałlubwjakiśsposóbstamtądwywo-
łał”.WtymsamymczasiehospodarmołdawskiBazyliLupudoniósłpotajem-
nieWładysławowiIVoprzygotowywanymprzezTurkówatakunaMołdawię
izwiązanychztymswoichobawach.Królporadziłmuzwrócićsięopomoc
dosejmu.Dwadnipóźniejsenatorowiepostanowili,żeniepowinnosiędo-
puścićdoprzemarszuwojsktureckichprzezziemieRzeczypospolitej,„aby
niezrodziłasięokazjadonieporozumienia”,Kozakównatomiast,„jakore-
beliantów”,zaleciliusunąćsiłązAzowa
15
.
14TomaszaŚwieckiegohistorycznepamiątkiznamienitychrodziniosóbdawnejPol-
ski.Przejrzałwrękopiśmie,objaśniłiuzupełniłprzypisamiJulianBartoszewicz,
t.I,Warszawa1858,s.102.
15A.S.Radziwiłł,Pamiętniki...,t.2,s.242,243.
19
